ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ
Το τέλος του κόσμου ως εργαλείο διακυβέρνησης
Το τέλος του κόσμου ως εργαλείο διακυβέρνησης
(κείμενο που μοιράστηκε στην εκδήλωση της λέσχης ανειδίκευτων, “Κλιματική Κρίση ή η Κρίση ως Τεχνική Διακυβέρνησης, στις 7 Απρίλη)
Σ' αυτή την τάση επιβολής ενός μόνιμου καθεστώτος ανάγκης, κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει το αφήγημα της κλιματικής αλλαγής. Η κλιματική υπερθέρμανση, όπως ονομάστηκε αρχικά πριν η παταγώδης αποτυχία όλων των μοντέλων που προέβλεπαν έναν πύρινο αρμαγεδδώνα για τον πλανήτη υπαγορέψει τη μετανομασία της σε κλιματική αλλαγή και εσχάτως σε κλιματική κρίση, αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τη μήτρα από την οποία ξεπήδησαν διάφορα ιδεολογήματα και εργαλεία ελέγχου που πρωτοστάτησαν και στην πρόσφατη υγειονομική κρίση.
Η ατομική ευθύνη, η κατασυκοφάντηση κάθε κριτικής ως ακροδεξιάς ή εκπορευόμενης από “ύποπτα λόμπι”, αν όχι και από τον ίδιο τον Τραμπ, οι -συχνά εξωφρενικές- τεχνολογικές λύσεις που επιβάλλονται ως η μόνη σωτηρία, η επικράτηση του όρου “αρνητής”, η ανάγκη για περισσότερο έλεγχο, η επικράτηση των ειδικών και η αναγωγή επιστημονικών θεωριών σε θρησκευτικά δόγματα, ήταν κομβικά χαρακτηριστικά του κλιματικού αφηγήματος πριν μεταπηδήσουν, συχνά αυτούσια, στην πανδημική εκστρατεία.
Η έκτακτη ανάγκη της κλιματικής κρίσης, επιβάλλει ως αναπόφευκτη όχι μόνο την επέλαση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και των τεχνολογικών της λύσεων, αλλά και την επέκταση της κερδοφορίας σε νέα, συχνά ανέγγιχτα μέχρι τώρα, πεδία. Οι απάτητες κορυφές, τα ορεινά δάση και τα απόκρημνα φαράγγια δεν μπορούν πλέον να αισθάνονται ασφαλή∙ μια φρενίτιδα εργολαβικής δραστηριότητας, ανεμογεννητριών και μικρών υδροηλεκτρικών μετατρέπουν ακόμα και τα πλέον παρθένα δάση, ακόμα και τα πιο δύσβατα ρέματα, σε εργοστάσια ενέργειας. Και επειδή εν τέλει όλη αυτή η πράσινη ενέργεια μάλλον επιβαρύνει, παρά βοηθά το δίκτυο, καταστρώνονται σχέδια για μικρά, οικολογικά, πυρηνικά εργοστάσια που θα συντροφεύουν τις πράσινες επενδύσεις σε “υβριδικά συστήματα”.
Παράλληλα τεράστιες καλλιεργήσιμες εκτάσεις μετατρέπονται σε “ενεργειακές καλλιέργειες” ελαιοκράμβης και ηλίανθου, τα δάση ξυλεύονται ανηλεώς για να τροφοδοτήσουν τις πράσινες λύσεις της βιομάζας και του πέλετ, ενώ η βιοτεχνολογία αφανίζει τις καλλιεργήσιμες ποικιλίες υποσχόμενη νέα, βελτιωμένα φυτά με μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα, όπως οι sow free (χωρίς όργωμα) ποικιλίες της monsanto ή τα ανθεκτικά στην ξηρασία μεταλλαγμένα φυτά. Οι νέες τεχνολογίες επιτήρησης εισβάλλουν στα χωράφια μέσω της smart καλλιέργειας και τα δάση γεμίζουν κάμερες και αισθητήρες ανίχνευσης. Ο φυσικός κόσμος αφανίζεται ανηλεώς για να σωθεί.
Το κεφάλαιο ξεπλένεται μέσω του χρηματιστηρίου άνθρακα και των πράσινων επενδύσεων και η ευθύνη για την καταστροφή του πλανήτη περνά αυτούσια στον δυτικό πολίτη. Ο οποίος καλείται να καταναλώνει όλο και περισσότερα οικολογικά -και πανάκριβα- προϊόντα, να υιοθετεί όλο και περισσότερες τεχνολογίες αιχμής στην καθημερινότητά του, να δέχεται ολοένα περισσότερη επιτήρηση και περιορισμούς μετακίνησης (15 minutes cities ή ultra low emission zones) να κρυώνει στο σπίτι του και να ταλαιπωρείται στις μετακινήσεις του και -εσχάτως- να τρέφεται με εργαστηριακές καλλιέργειες πρωτεϊνών και εντόμων. Όλα στο όνομα της σωτηρίας του πλανήτη.
Το αφήγημα της κλιματικής αλλαγής διατρέχει υπόρρητα τη νεοφιλελεύθερη επίθεση στα κοινά (τα υποτίθεται παγκόσμια αγαθά όπως το νερό ή ο αέρας) και την προσπάθεια εμπορευματοποίησής τους μέσω της διαδικασίας που αποκαλείται green grabbing. Ο φυσικός κόσμος καταρρέει είτε υπό το βάρος της ίδιας της ζωικότητάς του ή από την ανθρώπινη αδιαφορία. Πρέπει οπότε να τον τιμολογήσουμε για να τον σώσουμε. Ήδη το νερό διαπραγματεύεται ως asset στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, ενώ εταιρείες “οικονομικών εμπειρογνωμόνων” έχουν βαλθεί να αποτιμήσουν δάση και βουνά, τρεχούμενα νερά και κοιλάδες, μετατρέποντάς τα σε assets.
Ο μόνος τρόπος να σωθεί ο φυσικός κόσμος είναι να πάψει να΄ναι δωρεάν και να αποκτήσει διαπραγματευτική αξία: αυτό το βρωμερό επιχείρημα πατάει πάνω στην επερχόμενη κλιματική καταστροφή για να γίνει αποδεκτό. Και όπως βλέπουμε προσφάτως στη Γαλλία, με την υφαρπαγή των νερών στο σεντ-σολίν, ή στη χώρα μας όπου τα μικρά υδροηλεκτρικά στερεύουν τα ποτάμια και τα μετατρέπουν από κοινούς πόρους σε ιδιωτικούς ταμιευτήρες, πίσω από κάθε προσπάθεια ιδιωτικοποίησης βρίσκεται η υπαρξιακή απειλή της κλιματικής κρίσης.
Βρίσκεται όμως το κλίμα σε κρίση; Και είναι το co2 ο βασικός ένοχος;
Αυτό δεν το γνωρίζει κανείς. Σίγουρα όχι ο εσμός ειδικών των οποίων οι καταστροφικές προβλέψεις έπεσαν θεαματικά και απόλυτα έξω. Το κλίμα είναι το κατεξοχήν χαοτικό σύστημα και ακόμα και οι προβλέψεις του καιρού για την επόμενη μέρα αποτυγχάνουν (τα ελληνικά μετεωρολογικά sites αστοχούν συχνά και στο “ο καιρός τώρα”). Δεν επικρατεί καν ομοφωνία για το ρόλο του co2: δεν είναι ξεκάθαρο αν η αύξησή του προηγείται ή έπεται της ανόδου της θερμοκρασίας. Στο παρελθόν, ακόμα και το πολύ πρόσφατο, το κλίμα παρουσίαζε τεράστιες διακυμάνσεις και είχαμε μεγάλες περιόδους αυξημένης θερμοκρασίας, όπως και εποχές παγετώνων, χωρίς ούτε ο πλανήτης, ούτε η ανθρωπότητα να καταστραφεί (αν μη τι άλλο, σχεδόν όλοι οι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν σε θερμά κλίματα, ενίοτε και πιο θερμά από το τωρινό).
Να μην ξεχνάμε πως τα περισσότερα μοντέλα των “ειδικών” μέχρι και τα μέσα του ΄70 προέβλεπαν μια νέα εποχή παγετώνων και υπήρχε και η ανάλογη καταστροφολογία από περιοδικά ευρείας κυκλοφορίας (πχ Time). Σίγουρα, ο αφανισμός των δασών και η ανηλεής επέκταση του μπετού και του κλιματισμού έχουν μάλλον κάποια επίδραση στο κλίμα, αλλά οι μόνες αξιόπιστες μετρήσεις είναι τοπικές και όχι πλανητικές, όπου υπεισέρχονται μια πλειάδα άλλων παραγόντων (αυτορύθμιση, πλανητική ομοιόσταση, νεφοκάλυψη κ.α.).
Αλλά ακόμα και αν δεχτούμε πως όντως, βρισκόμαστε στο χείλος της κλιματικής καταστροφής και είναι το co2 υπαίτιος γι΄αυτό, οι λύσεις που επιβάλλονται μάλλον επιτείνουν το πρόβλημα αντί να το λύνουν. Όπως όλοι μάθαμε στο δημοτικό το co2 είναι η βασική τροφή των φυτών (που σε συνδυασμό με νερό και ηλιακό φως, παράγουν ενέργεια αποβάλλοντας μέσω του μεταβολισμού τους οξυγόνο).
Άρα αν όντως όλοι αυτοί οι βιομήχανοι, οι επιχειρηματίες και οι καλοπληρωμένες μκο νοιάζονταν για το κλίμα θα αρκούσε μια σειρά από φτηνές και εύκολα υλοποιήσιμες λύσεις, όπως είναι να αφήσουμε τα δάση στην ησυχία τους, να παραδώσουμε κάποιες ρημαγμένες από την επιχειρηματικότητα περιοχές στις δυνάμεις της φυσικής αναδάσωσης και να προστατέψουμε τα τρεχούμενα νερά. Αντ΄αυτού τα δάση ξυλεύονται ή εκχερσώνονται, τα τρεχούμενα νερά φράζονται ή στερεύουν και οι υδροφόροι ορίζοντες αποστραγγίζονται για μια σειρά πράσινων επιχειρηματικών λύσεων, από ανεμογεννήτριες μέχρι data center για έξυπνη γεωργία.
Το πλανητικό κλίμα όπως και ένας ιός, είναι σχεδόν αόρατες οντότητες, από την άποψη πως διαφεύγουν της ατομικής ή συλλογικής εμπειρικής αντίληψης. Από αυτήν την άποψη αποτελούν ιδανικά εργαλεία ελέγχου μέσω του φόβου. Μια αόρατη απειλή, την οποία δε μπορούμε ούτε να αποτιμήσουμε, αλλά ούτε και να επιλύσουμε ως ανθρώπινη κοινότητα, ικανοποιεί απόλυτα το αίτημα των κρατών για ακόμα περισσότερο έλεγχο των πολιτών τους και ανοίγει διάπλατα νέες οδούς κερδοφορίας. Και ο φόβος καθώς γενικεύεται, καθώς γίνεται με άλλα λόγια υπαρξιακός, δίνει παραδοσιακά τροφή στον ανορθολογισμό και αφανίζει την κριτική ικανότητα. Προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα για την επιβολή ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος διαρκούς κρίσης.
