Είναι σαφές ότι η Ευρώπη έχει εγκαταλείψει όλα όσα πίστευε για αιώνες – ή, τουλάχιστον, νόμιζε ότι πίστευε: τον Θεό της, την ελευθερία, την ισότητα, τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη.
Άρθρο του Ιταλού φιλοσόφου Giorgio Agamben, που δημοσιεύθηκε στις 31 Μαΐου 2024, στη στήλη του από τον εκδοτικό οίκο Quodlibet, με τίτλο "L'invenzione del nemico".
Πιστεύω ότι πολλοί έχουν αναρωτηθεί γιατί η Δύση, και ιδιαίτερα οι ευρωπαϊκές χώρες, αλλάζοντας ριζικά την πολιτική που είχαν ακολουθήσει τις τελευταίες δεκαετίες, αποφάσισαν ξαφνικά να μετατρέψουν τη Ρωσία σε θανάσιμο εχθρό τους.
Μια απάντηση είναι, στην πραγματικότητα, σίγουρα δυνατή. Η ιστορία δείχνει ότι όταν, για κάποιο λόγο, χάνονται οι αρχές που εξασφαλίζουν τη δική τους ταυτότητα, η εφεύρεση ενός εχθρού είναι το τέχνασμα που καθιστά δυνατή – αν και επισφαλώς και τελικά καταστροφικά – την αντιμετώπισή του προβλήματος. Αυτό ακριβώς συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας.
Είναι σαφές ότι η Ευρώπη έχει εγκαταλείψει όλα όσα πίστευε για αιώνες – ή, τουλάχιστον, νόμιζε ότι πίστευε ότι πίστευε: τον Θεό της, την ελευθερία, την ισότητα, τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη. Αν ακόμη και οι ιερείς δεν πιστεύουν πλέον στη θρησκεία, με την οποία ταυτίστηκε η Ευρώπη, η πολιτική έχει χάσει προ πολλού την ικανότητα να καθοδηγεί τη ζωή των ατόμων και των λαών. Η οικονομία και η επιστήμη, που έχουν πάρει τη θέση της, δεν είναι σε καμία περίπτωση σε θέση να εγγυηθούν μια ταυτότητα που δεν παίρνει τη μορφή αλγορίθμου. Η εφεύρεση ενός εχθρού ενάντια στον οποίο μπορεί κανείς να πολεμήσει με όλα τα μέσα είναι, σε αυτό το σημείο, ο μόνος τρόπος για να γεμίσει την αυξανόμενη αγωνία μπροστά σε όλα όσα δεν πιστεύει πια. Και σίγουρα δεν είναι δοκιμασία φαντασίας να έχουμε επιλέξει ως εχθρό αυτόν που για σαράντα χρόνια, από την ίδρυση του ΝΑΤΟ (1949) μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου (1989), επέτρεψε να διεξαχθεί ο λεγόμενος ψυχρός πόλεμος σε ολόκληρο τον πλανήτη, ο οποίος φαινόταν, τουλάχιστον στην Ευρώπη, να έχει εξαφανιστεί οριστικά.
Ενάντια σε εκείνους που αναζητούν κάτι να πιστέψουν με αυτόν τον τρόπο, πρέπει να θυμόμαστε ότι ο μηδενισμός – η απώλεια κάθε πίστης – είναι ο πιο ενοχλητικός από τους επισκέπτες, ο οποίος όχι μόνο δεν επιτρέπει στον εαυτό του να εξημερωθεί με ψέματα, αλλά μπορεί μόνο να οδηγήσει στην καταστροφή εκείνων που τον καλωσόρισαν στο σπίτι τους.
