Το «πείραμα» με τα ρομπότ στα πολυκαταστήματα της «Walmart»

Σάββατο 20 Ιουλίου 2019


«Σκεφτείτε το ρομπότ R2D2 (σ.σ. από τον "Πόλεμο των Αστρων"), τον Optimus Prime (σ.σ. από τους "Τρανσφόρμερς") και το ρομπότ από τη σειρά "Χαμένοι στο Διάστημα". Οπως ακριβώς ο Γουίλ Ρόμπινσον και ο Λουκ Σκαϊγουόκερ, έτσι και οι δικοί μας συνεργάτες έχουν το σωστό είδος υποστήριξης που τους βοηθά να πετύχουν στις δουλειές τους!».
Με αυτόν τον τρόπο, πρόσφατο δελτίο Τύπου της πολυεθνικής αλυσίδας λιανικής «Walmart», που θεωρείται ο μεγαλύτερος εργοδότης στις ΗΠΑ, ενημέρωνε τους πελάτες της στις ΗΠΑ για τη λειτουργία περίπου 3.900 ρομπότ σε πάνω από 1.800 υποκαταστήματα από τα περίπου 4.700 που έχει σε όλη τη χώρα, αφού προηγήθηκαν οι απαραίτητες ανακαινίσεις και διαρρυθμίσεις.

Η αγορά ρομπότ διαφόρων τύπων και δεξιοτήτων και οι απαραίτητες αλλαγές στη διαρρύθμιση καταστημάτων της «Walmart», στα οποία εγκαταστάθηκαν, εκτιμάται πως κόστισαν κοντά στα 2 δισ. δολάρια. Ποσό μικρό σε σχέση με τα υπερκέρδη 514,4 δισ. δολαρίων που είχε πέρσι η αμερικανική πολυεθνική, που πουλάει κυριολεκτικά τα πάντα, από τρόφιμα μέχρι αυτοκίνητα και μεγάλο αριθμό προϊόντων δικής της ετικέτας, σε συνεργασία με μεγάλη γκάμα παραγωγών.
Αυτή η κίνηση της συγκεκριμένης εταιρείας λιανικού εμπορίου εντάσσεται στο πλαίσιο της λεγόμενης «4ης Βιομηχανικής Επανάστασης» («4η ΒΕ»), που σημαίνει ένταξη νέων τεχνολογικών μέσων, της ρομποτικής, της ψηφιοποίησης, της Τεχνητής Νοημοσύνης. Τάση που εξελίσσεται ραγδαία στη βιομηχανική παραγωγή και αναμένεται να διευρυνθεί τα επόμενα χρόνια και σε πολλούς ακόμα κλάδους.

Στόχος η μεγαλύτερη κερδοφορία με λιγότερα εργατικά χέρια

Το ίδιο διάστημα, ο Μάικλ Ντάστουγκ, ανώτερο διευθυντικό στέλεχος της «Walmart», αναγνώριζε μιλώντας σε δημοσιογράφους ότι «μοιραία ορισμένες δουλειές θα εξαφανιστούν». Ωστόσο, προσπάθησε να καθησυχάσει τους εργαζόμενους (η εταιρεία έχει σε ΗΠΑ και άλλες 26 χώρες συνολικά 2,2 εκατομμύρια εργάτες), λέγοντας ότι οι θέσεις εργασίας που θα «εξαφανιστούν θα αφορούν βαρετές και κακοπληρωμένες δουλειές, τις οποίες θα κάνουν τα ρομπότ». Οι άνθρωποι - εργαζόμενοι, συνέχισε, θα αναλάβουν «πιο δημιουργικές και ποιοτικές» εργασίες.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, τα ρομπότ αναλαμβάνουν σήμερα κυρίως το σκούπισμα και σφουγγάρισμα πατωμάτων, την καταγραφή ειδών στην αποθήκη, στην ανίχνευση, στην αναπλήρωση ειδών στα ράφια. Αναλαμβάνουν ακόμη και υπό προϋποθέσεις διεκπεραίωση παραγγελιών στα τμήματα φρέσκων λαχανικών και νωπών προϊόντων και τα ταμεία.

Η αλυσίδα λιανικής «Walmart» πραγματοποιεί και ένα «κοινωνικό πείραμα», καθώς με τη θέσπιση της γενικευμένης χρήσης ρομπότ σε συγκεκριμένες χειρωνακτικές εργασίες δεν αντικαθιστά σταδιακά μόνο, μέσω αυτοματοποίησης, τις δουλειές του καθαριστή, του αποθηκάριου, του υπαλλήλου διαχείρισης προϊόντων στα ράφια, αλλά ταυτόχρονα «τεστάρει» αντιδράσεις της κοινωνίας.
Ρεπορτάζ των αμερικανικών εφημερίδων και ηλεκτρονικών εκδόσεων «The Wall Street Journal», «The Washington Post», «Forbes», που άρχισαν να καταγράφουν από τον περασμένο Απρίλη τις πρώτες αντιδράσεις από τη χρήση των ρομπότ στα πολυκαταστήματα της «Walmart», περιγράφουν μία μάλλον αναμενόμενη κατάσταση. Οι πιο αρνητικές φαίνεται πως προέρχονται από τους μεγαλύτερους σε ηλικία πελάτες που έκαναν τα ψώνια τους, ιδιαίτερα στα προάστια και τις πιο μικρές πόλεις στην περιφέρεια, αξιοποιώντας την αφορμή ως ευκαιρία για στοιχειώδεις κοινωνικές σχέσεις. Αλλοι πελάτες μετέφεραν αρνητικά την εμπειρία από την επαφή τους με τα «ύπουλα ρομπότ που τους ακολουθούν σιωπηλά» στους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ ή παρακολουθούν «διαρκώς τις κινήσεις τους» μέσα από κάμερες κλειστού κυκλώματος και εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης. Ορισμένοι καταναλωτές αντέδρασαν πιο επιθετικά, π.χ. κλωτσώντας τα ρομπότ - καθαριστές πατώματος ή μπλοκάροντας την πρόσβαση σε ρομπότ διαχείρισης ραφιών, για να δουν «τι θα κάνουν».

Από την άλλη, αρκετοί εργαζόμενοι προσπάθησαν να «εξανθρωπίσουν» τον αυτοματοποιημένο «συνάδελφο» βαφτίζοντάς τους «Εντι», «Τζον» ή «Μέρι». Χρησιμοποίησαν συχνά ονόματα πρώην συναδέλφων τους, οι οποίοι είτε συνταξιοδοτήθηκαν είτε απολύθηκαν.
Αλλοι εργάτες φάνηκαν να διεκπεραιώνουν δύσθυμα την «εκπαίδευση» των ρομπότ (τα ρομπότ χρειάζονται επί βδομάδες ή και μήνες συνεχή «ανθρώπινη» εποπτεία προτού τους δοθεί εντολή για ανάθεση συγκεκριμένης εργασίας). Βλέπουν άλλωστε ότι είναι θέμα χρόνου στη χειρότερη περίπτωση η απόλυσή τους, στην καλύτερη η μετάθεσή τους σε πιο σύνθετες εργασίες με περισσότερες ευθύνες και όχι απαραίτητα περισσότερες αποδοχές. Κάποιες οργανώσεις συνδικαλιστών (π.χ. United Food and Commercial Workers International Union's Making Change) προβλέπουν ότι η αυτοματοποίηση ορισμένων τομέων δουλειάς θα φέρει στη «Walmart» τα επόμενα λίγα χρόνια τουλάχιστον 5.000 απολύσεις.

Σε σχετικό ρεπορτάζ της «The Washington Post» στις 6/6/19, καταγράφεται μία άλλη ενδιαφέρουσα πτυχή σε σχέση με τις επιπτώσεις της χρήσης των ρομπότ για τους εργαζόμενους: «Οσο η πολυεθνική αλυσίδα "Walmart" στρέφεται στα ρομπότ, τόσο οι άνθρωποι εργαζόμενοι αισθάνονται σαν μηχανές!». Τι σημαίνει αυτό; Πως ένα σημαντικό μέρος των εργαζομένων πιέζεται από τον αυτοματοποιημένο «ανταγωνισμό», ώστε να νιώθει την ανάγκη πως θα πρέπει να εργαστεί πιο γρήγορα, με περισσότερη ακρίβεια και πιο αποτελεσματικά, παραμελώντας βασικές ανάγκες όπως είναι οι σωματικές ή το διάλειμμα για κολατσιό και λίγη ξεκούραση. Δικαιώματα που θεσπίστηκαν πριν δεκαετίες με τους αιματοβαμμένους αγώνες της εργατικής τάξης μετά το ξεκίνημα της βιομηχανικής επανάστασης και τα οποία οι εργοδότες αναγκάστηκαν να δεχτούν, αλλά σήμερα υπονομεύονται συνολικά και ειδικά με τη μεγαλύτερη χρήση των ρομποτικών συστημάτων όχι μόνο στις βιομηχανίες και τη μεταποίηση (που είναι οι υπ' αριθμόν 1 χώροι εργασίας με την πιο γενικευμένη χρήση) αλλά και στον τομέα των υπηρεσιών και της λιανικής.

Προβληματισμός για τις θέσεις εργασίας

Για την ώρα, ένα τμήμα του αμερικανικού αστικού Τύπου δείχνει να προσπαθεί να καθησυχάσει την εργατική τάξη πως η αυτοματοποίηση κάποιων εργασιών δεν θα σημάνει αύξηση της ανεργίας. Επικαλούνται έκθεση της «Ενωσης για την Προώθηση της Αυτοματοποίησης» (Association for Advancing Automation)τον Απρίλη του 2017 (περίπου δύο χρόνια πριν τη μαζικότερη θέσπιση των ρομπότ στα υποκαταστήματα της «Walmart»), επιχειρώντας να καθησυχάσουν πως επί του παρόντος τουλάχιστον δεν έχουν «έκρηξη» της ανεργίας αλλά αύξηση της απασχόλησης.

Προφανώς αγνοώντας συνειδητά το πώς το καπιταλιστικό σύστημα αξιοποιεί τα νέα μέσα παραγωγής για την αύξηση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων - της ζωντανής εργασίας ως μόνης πηγής παραγωγής του πλούτου - η έκθεση αναφέρει πως τα «περισσότερα ρομπότ φέρνουν και περισσότερες θέσεις εργασίας, γιατί οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν στις εταιρείες να γίνουν πιο παραγωγικές και να δημιουργήσουν πιο ποιοτικά προϊόντα σε ασφαλέστερο περιβάλλον για τους εργαζόμενους». Αναφέρεται σε ενδεικτικό σημείο της έκθεσης: «Η θέσπιση αυτοματοποίησης επιτρέπει στις εταιρείες να γίνουν πιο ανταγωνιστικές στην παγκόσμια αγορά και να μεγαλώσουν τις επιχειρήσεις τους. Το βλέπουμε στις στατιστικές: 

Μεταξύ 2010-2016, 136.748 ρομπότ στάλθηκαν σε πελάτες στις ΗΠΑ, τα περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη επταετή περίοδο στην αμερικανική βιομηχανία ρομποτικής. Παράλληλα, η απασχόληση στη μεταποίηση αυξήθηκε κατά 894.000 θέσεις εργασίας και το ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ μειώθηκε από 9,8% το 2010 στο 4,7% το 2016».
Στην ίδια έκθεση γίνεται αναφορά στις χαρακτηριστικές περιπτώσεις της πολυεθνικής εταιρείας ηλεκτρονικού εμπορίου «Amazon» και της αυτοκινητοβιομηχανίας «General Motors». Αναφέρεται χαρακτηριστικά πως η «Amazon» είχε πάνω από 45.000 εργαζόμενους το 2014, όταν εισήγαγε τη χρήση των ρομπότ και τους διπλασίασε μέσα στην επόμενη τριετία, ενώ στο τέλος του 2018 φάνηκε να προσλαμβάνει άλλους 100.000 νέους εργαζόμενους, παρότι έκτοτε αυξήθηκε ακόμη περισσότερο η αυτοματοποίηση στους χώρους δουλειάς... Παρόμοια τάση φέρεται πως καταγράφηκε περίπου το ίδιο διάστημα και στην αυτοκινητοβιομηχανία «General Motors», της οποίας το προσωπικό στις ΗΠΑ αυξήθηκε από 80.000 εργαζόμενους που ήταν το 2012, σε 105.000 το 2016, ενώ αύξησε κατά 10.000 το «στόλο νέων ρομπότ».

Τα στοιχεία αυτά εκτός των άλλων είναι μια απόδειξη ότι δεν έχει βάση η αντίληψη διαφόρων αστικών ρευμάτων ότι η «4η ΒΕ» οδηγεί σε εξαφάνιση της εργατικής τάξης. Αντίθετα δημιουργεί νέες ανάγκες για πιο εξειδικευμένο και επιστημονικά καταρτισμένο εργατικό δυναμικό. Το ότι αυτό δεν γίνεται με κριτήριο την κοινωνική ευημερία αλλά το κέρδος του καπιταλιστή, είναι που οδηγεί και στην ανεργία εργαζόμενους που δεν μπορούν να χωρέσουν στα νέα δεδομένα. Πέρα από την έκθεση και τα συγκεκριμένα παραδείγματα, οι υπολογισμοί από διάφορους φορείς για την απώλεια θέσεων εργασίας από την ένταξη των νέων τεχνολογιών στην παγκόσμια καπιταλιστική παραγωγή κάνουν λόγο για δεκάδες εκατομμύρια, που θα προκύψουν από τη διαφορά των θέσεων που θα δημιουργηθούν με αυτές που θα χαθούν.

Διέξοδος μόνο στην κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής

Αυτό που τελικά βγαίνει ως συμπέρασμα είναι ότι οι επιστημονικές ανακαλύψεις και τεχνολογικές δυνατότητες, όπως η ρομποτική, η αυτοματοποίηση και η Τεχνητή Νοημοσύνη, αυξάνουν την παραγωγικότητα της εργασίας, μπορούν να μειώσουν αισθητά τις βαριές σωματικές εργασίες, τις εργασίες ρουτίνας, να υπάρξει μείωση του εργάσιμου χρόνου και να απελευθερωθεί ελεύθερος χρόνος με αυξήσεις μισθών. Όμως στον καπιταλισμό οι εργαζόμενοι δεν επωφελούνται από αυτό, αλλά αντίθετα βιώνουν ένταση του βαθμού εκμετάλλευσης για να αυγαταίνουν τα κέρδη των κεφαλαιοκρατών. Αυτό επιβεβαιώνει και το παράδειγμα της «Walmart» στο οποίο αναφερθήκαμε.

Μόνη πραγματικά φιλολαϊκή διέξοδος για να τεθούν οι επιστημονικές και τεχνικές ανακαλύψεις σε όφελος της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων είναι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, με κεντρικά και επιστημονικά σχεδιασμένη οικονομία, που θα έχει στόχο την ικανοποίηση των όλο και πιο διευρυνόμενων λαϊκών αναγκών. Είναι δηλαδή η ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας και η εγκαθίδρυση της εργατικής - λαϊκής εξουσίας, του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.



rizospastis.gr 
ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ