Η οικονομική κρίση που έχει διαρκέσει μια δεκαετία στην Ελλάδα έχει βαρύνει πολύ: έχουν χαθεί εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, μειώθηκαν τα εισοδήματα και αυξήθηκαν οι φόροι. Οι ελπίδες για το μέλλον τέλειωσαν.
Για την Άννα, 68, η κρίση είχε καταστροφικές συνέπειες. Ο σύζυγός της, ένας συνταξιούχος οδηγός λεωφορείου, αυτοκτόνησε σε πάρκο πριν από δύο χρόνια, σε ηλικία 66 ετών, μετά από μια σειρά συνταξιοδοτικών περικοπών, που τον οδήγησαν σε απόγνωση.
"Όπως χαρακτηριστικά έλεγε : Έχω εργαστεί τόσα πολλά χρόνια. Τι θα πρέπει να δείξω γι 'αυτό; Πώς θα ζήσουμε;" αναφέρει η Άννα, που ζήτησε να μην δημοσιευθεί το πλήρες όνομά της για να προστατεύσει την ιδιωτικότητα της οικογένειάς της. Μετά από δύο χρόνια θεραπείας, ετοιμάζεται τώρα να βοηθήσει τους άλλους να αγωνιστούν με θέματα ψυχικής υγείας.
Τα ποσοστά κατάθλιψης και αυτοκτονίας αυξήθηκαν ανησυχητικά κατά τη διάρκεια της κρίσης του ελληνικού χρέους, σύμφωνα με ειδικούς σε θέματα υγείας και μελέτες, καθώς οι πιστωτές της χώρας επέβαλαν αυστηρά μέτρα λιτότητας που μείωσαν τους μισθούς, αύξησαν τους φόρους και υπονόμευσαν την ικανότητα των υπηρεσιών υγείας να ανταποκριθούν μέσα στην κρίση.
"Η ψυχική υγεία έχει επιδεινωθεί σημαντικά στην Ελλάδα, με την ύφεση ιδιαίτερα εκτεταμένη, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης", δήλωσε η Ντάνι Μιτάτοβιτς, εκπρόσωπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε έκθεση του Νοεμβρίου. Αυτό έχει οδηγήσει σε υπερπληθυσμό τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και τις κλινικές και σε αύξηση κατά 40% των αυτοκτονιών από το 2010 έως το 2015, ανέφερε η έκθεση.
Για όσους ασχολούνται με το πρόβλημα, η τάση δεν φαίνεται να υποχωρεί. Ο οργανισμός ψυχικής υγείας Klimaka ανέφερε αύξηση κατά 30% στις κλήσεις προς την τηλεφωνική γραμμή άμεσης αυτοκτονίας πέρυσι και μια συγκρίσιμη άνοδο στις επισκέψεις στο κέντρο της ημέρας.
Η χρηματοπιστωτική κρίση έχει αυξήσει την ευαισθησία των ανθρώπων στην αυτοκτονία", δήλωσε ο διευθυντής του Klimaka, Κυριάκος Κατσαδόρος. "Κάποιοι ρωτούν ακόμη και για την ευθανασία."
Τα ποσοστά αυτοκτονίας στην Ελλάδα παραμένουν σχετικά χαμηλά για την Ευρώπη, με πέντε αυτοκτονίες ανά 100.000 άτομα σε σύγκριση με τον μέσο όρο (15.4 ανά 100.000 άτομα), σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για το 2016, τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα. Ωστόσο, ο ρυθμός αύξησης είναι υψηλός. Αυξήθηκε από 3,3 ανά 100,000 σε 5 μεταξύ 2010 και 2016.
Η υψηλότερη ετήσια αύξηση σημειώθηκε το 2015, οι απεργίες και η κοινωνική αναταραχή έφτασαν στο αποκορύφωμα, καθώς η κυβέρνηση της αριστεράς της Ελλάδας διεξήγαγε διαπραγματεύσεις με τους διεθνείς πιστωτές της χώρας για τους όρους της τρίτης διάσωσης.
Το ποσοστό αυτοκτονίας έπεσε στη συνέχεια το 2016 και το 2017, σύμφωνα με στοιχεία της αστυνομίας, για να αυξηθεί και πάλι τους πρώτους 10 μήνες του 2018, σύμφωνα με στοιχεία της αστυνομίας που δείχνουν επίσης ότι οι αυτοκτονίες μεταξύ των ηλικιών 22 και κάτω διπλασιάστηκαν.
Πολλές αυτοκτονίες στην Ελλάδα δεν αναφέρονται εξαιτίας της απροθυμίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας να παρέχει υπηρεσίες ταφής σε όσους αυτοκτονούν, αν και η στάση της εκκλησίας αλλάζει, λένε οι μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Το Υπουργείο Υγείας της Ελλάδας ίδρυσε μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων για την ψυχική υγεία τον Νοέμβριο για να προετοιμάσει εκστρατείες ευαισθητοποίησης καθώς και σχέδια για την εκπαίδευση των γενικών ιατρών για την καλύτερη ανίχνευση της κατάθλιψης και άλλων θεμάτων ψυχικής υγείας. Εν τω μεταξύ, οι αγώνες του συστήματος υγείας για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι εμφανείς.
Στον Ευαγγελισμό, ένα από τα μεγαλύτερα κρατικά νοσοκομεία της πρωτεύουσας, δεκάδες ασθενείς αντιμετωπίζονταν στους διαδρόμους κατά τη διάρκεια επίσκεψής τους τον Απρίλιο "μια απαράδεκτη κατάσταση", ανέφερε η επιτροπή κατά των βασανισμών του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Ιούνιο.
Το καλοκαίρι, η εργατική ένωση του νοσοκομείου παραπονέθηκε σε έναν εισαγγελέα ότι η κλινική φιλοξενεί διπλάσιους ασθενείς από τη μέγιστη χωρητικότητα, με πτυσσόμενα κρεβάτια σε διάδρομους και στα ιατρεία.
"Είναι σαν κάτι μόνιμο", δήλωσε ο Δρ. Ηλίας Σιώρας, πρόεδρος της ένωσης, προσθέτοντας ότι άνθρωποι σε όλες τις καταστάσεις - "κατατονικές και ψυχωτικές" - αντιμετωπίζονται στον ίδιο χώρο.
Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Δρομοκαΐτειο στην Αθήνα είναι επίσης υπερπλήρες, με εισαγωγές ως 12,3% το 2017 και οι υπάλληλοι εκτελούν τακτικά απεργίες καταγγέλλοντας τους όρους. Και στο Δαφνί, το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, το οποίο παίρνει μόνο πολύ σοβαρές περιπτώσεις, «ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης αντικατοπτρίζεται στις εισαγωγές», δήλωσε η διευθύντρια Σπυριδούλα Καλαντζή, επικαλούμενη αύξηση 9,6% το 2017.
Η έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης σημείωσε ότι "οι άνεργοι, οι πτωχεύσαντες επιχειρηματίες ή οι γονείς που δεν έχουν κανένα μέσο να φροντίσουν ή να ταΐσουν τα παιδιά τους" ήταν μεταξύ των νέων εισαγωγών σε ψυχιατρικές μονάδες, ηλικίας άνω των 40 ετών χωρίς προηγούμενα σημάδια ψυχικής ασθένειας.
Το υπουργείο Υγείας διενήργησε πέρυσι ένα πιλοτικό πρόγραμμα στα νοσοκομεία της Αθήνας με στόχο να διασφαλίσει ότι όλες οι περιοχές της πρωτεύουσας έχουν τουλάχιστον ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο ή κλινική που λειτουργούν ως κέντρο περίθαλψης χωρίς ραντεβού ανά πάσα στιγμή, βοηθώντας να «σταθεροποιηθούν» οι εισαγωγές στο Δαφνί και στο Δρομοκαΐτειο πέρυσι. Τρεις νέες κλινικές άνοιξαν στα ελληνικά νοσοκομεία το 2018, σύμφωνα με το υπουργείο, και υπάρχουν σχέδια για άλλες 16.
Εν τω μεταξύ, μεγάλο μέρος της επιβάρυνσης πέφτει στα τρία κύρια νοσοκομεία της Ελλάδας - Δαφνί, Δρομοκαΐτειο και Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης - τα οποία εκτός από την παροχή υγειονομικής περίθαλψης συμπληρώνουν το κενό που αφήνουν οι περικοπές στις κοινωνικές υπηρεσίες.
«Εκτός από τις ψυχιατρικές περιπτώσεις, έχουμε και κοινωνικές υποθέσεις», δήλωσε ο Δρ Νεκτάριος Δρακονάκης στο Δαφνί. «Οι άνθρωποι έρχονται, λένε, «δεν έχω σπίτι, δεν έχω χαρτιά, δεν έχω συγγενείς, δεν έχω που να πάω».
Ένας νόμος του 2016 που παρέχει ελεύθερη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη για ανασφάλιστους ασθενείς ήταν ένα ανεκτίμητο δίχτυ ασφαλείας, δήλωσε η κα Καλαντζή, διευθύντρια στο Δαφνί.
"Όταν ξεκινά το πρόβλημα, πολλοί χάνουν τον έλεγχο των οικονομικών τους και στη συνέχεια χάνουν την ασφάλειά τους", ανέφερε.
Αλλά η άνοδος της ζήτησης ψυχολογικής και ψυχιατρικής βοήθειας συνέπεσε με τη μείωση του επιπέδου του προσωπικού των νοσοκομείων και την περικοπή των προϋπολογισμών. Οι ετήσιες κρατικές δαπάνες για την ψυχική υγεία μειώθηκαν κατά το ήμισυ κατά τη διάρκεια των ετών 2011 και 2012 και από τότε περικόπτονται κάθε χρόνο. Τα μέτρα λιτότητας απαιτούσαν το πάγωμα των προσλήψεων, ακόμη και όταν εκατοντάδες εργαζόμενοι αποσύρθηκαν.
«Είμαι μόνος μου, δεν έχω κάποιον να με βοηθήσει», δήλωσε ο Δρ Χρήστος Τσόπελας στο Δαφνί, προσθέτοντας ότι δύο γιατροί θεραπεύουν συνήθως 35 έως 40 ασθενείς και ότι υπήρξε σοβαρή έλλειψη νοσοκόμων.
Μια νοσοκόμα πέθανε κατά τη διάρκεια μιας νυκτερινής βάρδιας πρόσφατα, και 12 ασθενείς ήταν μόνοι μέχρι το πρωί, είπε.
Εθελοντές όπως η Άννα κάνουν το καλύτερό τους για να γεμίσουν τα κενά. Ο Θεόδωρος Μεγαλοϊκόμου, ψυχίατρος και πρώην διευθυντής στο Δαφνί, εργάζεται σε δύο κέντρα στην Αθήνα, βοηθώντας ανθρώπους με προβλήματα όλων των ειδών, πολλούς άνεργους ή με χρέη.
"Πολλοί έρχονται μόνο για το φάρμακο", είπε, σημειώνοντας ότι η χρήση των αντικαταθλιπτικών είχε διπλασιαστεί από πριν από την κρίση.
Ακόμη και αν η ελληνική κυβέρνηση καταφέρει να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, οι ειδικοί στην υγεία σημειώνουν ότι τα αίτια της κρίσης στην ψυχική υγεία θα παραμείνουν.
"Εφόσον υπάρχει ανεργία, ανασφάλεια και χρέος, τα προϊόντα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να επιλυθεί", δήλωσε ο Δρ Σιώρας, πρόεδρος των συνδικάτων. "Φοβάμαι ότι θα επιδεινωθεί."
nytimes.com
