Με αφορμή τα πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής σχετικά με τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα για το έτος 2015, οφείλουμε να επισημάνουμε για ακόμη μία φορά την καταλυτική απουσία μέτρων προστασίας της υγείας του πληθυσμού και ιδιαίτερα των ευπαθέστερων, στα πεδία της πρόληψης της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών. Η ανάληψη μέτρων και η εφαρμογή παρεμβάσεων στους άξονες της δημόσιας υγείας και της εξατομικευμένης φροντίδας παραμένουν ακόμη ζητούμενα σε επίπεδο πολιτικών προτεραιοτήτων. Όπως έχουμε πολλαπλά τονίσει, το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί. Η πρόληψη της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών απαιτούν την ανάληψη στρατηγικών πρωτοβουλιών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής πολιτικής, της πολιτικής της υγείας, της εργασίας, προκειμένου η ελληνική κοινωνία να παρέμβει ουσιαστικά για την αποτροπή αυτών των πρόωρων θανάτων.
Οι αριθμοί δεν αποτυπώνουν, εκτός από τη συνολική έκταση του ζητήματος δεδομένης της υποκαταγραφής, τις «παράπλευρες απώλειες» των αυτοκτονιών. Το οικονομικό, κοινωνικό και ανθρώπινο κόστος μίας αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, άμεσα και έμμεσα, βαραίνει σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Έχουμε επανειλημμένα επισημάνει ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να αναζητηθούν οι ευθύνες των επαγγελματιών υγείας, των ειδικών και των αρχών όχι μόνο για τις απώλειες ζωών από αυτοκτονία αλλά και το σημαντικό αντίκτυπο των αυτοκτονιών σε άτομα και την ευρύτερη κοινωνία.
Οι αυτοκτονίες εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότερες αυτών που καταγράφονται ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις μη θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι 15 – 20 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών. Γι’ αυτό το λόγο, το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας ανέπτυξε ένα σύστημα ερευνητικής καταγραφής και συλλογής στοιχείων που αφορούν απόπειρες αυτοκτονίας και εισαγωγές λόγω εκούσιας αυτοδηλητηρίασης ή αυτοτραυματισμού. Σκοπός της ερευνητικής καταγραφής είναι ο προσδιορισμός της συχνότητας, της μεθόδου και των χαρακτηριστικών των ασθενών με απόπειρα αυτοκτονίας που προσέρχονται στα ΤΕΠ των νοσοκομείων. Η εν λόγω καταγραφή αποτελεί προαπαιτούμενο του σχεδιασμού και της ανάπτυξης ολοκληρωμένων παρεμβάσεων στα πεδία της πρόληψης της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, γι’ αυτό άλλωστε και εφαρμόζεται αντίστοιχα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τα πρώτα αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής καταγραφής αποπειρών αυτοκτονίας αναδεικνύουν, δυστυχώς, κρίσιμα σημεία για τα οποία προϋπήρχε και η εμπειρική μας διαπίστωση, δεδομένης της εξειδικευμένης παροχής ενός συνόλου υπηρεσιών σε αυτοκτονικούς ασθενείς εδώ και περισσότερα από 10 χρόνια. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε μία σημαντική επαναληπτικότητα αποπειρών κυρίως οφειλόμενη σε θεραπευτικές αστοχίες ή απουσία παρακολούθησης σε συνέχεια της απόπειρας. Σ’ αυτό το σημείο, επισημαίνεται ότι ιδιαίτερα για τους αυτοκτονικούς ασθενείς, το χρονικό διάστημα μετά την απόπειρα αποτελεί μία κρισιμότατη περίοδο με σημαντικές πιθανότητες νέας απόπειρας. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής αναδεικνύουν την απουσία εξασφάλισης της παρακολούθησης των ασθενών σε συνέχεια της απόπειρας αυτοκτονίας.
Παγκοσμίως, είναι δεδομένη η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών, γεγονός το οποίο ισχύει σαφώς εντονότερα στη χώρα, λόγω των πολιτισμικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων. Η υποκαταγραφή αποδίδεται είτε στη δυσκολία να εξακριβωθεί ότι όντως υπήρχε αυτοκτονική πρόθεση (όπως στην περίπτωση ενός ατυχήματος), είτε σε κοινωνικούς, θρησκευτικούς και άλλους λόγους. Είναι γεγονός, λοιπόν, ότι οι θάνατοι από αυτοκτονία είναι πολύ περισσότεροι από τους επίσημα καταγεγραμμένους. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας έχει αναδείξει σταθερά το ζήτημα της υποκαταγραφής των θανάτων από αυτοκτονία και την αναγκαιότητα περαιτέρω ανάπτυξης των διαδικασιών καταγραφής και αποτύπωσης των αυτοκτονιών, καθώς μια τέτοια προοπτική έχει πολλαπλά οφέλη σε επίπεδο πρόληψης και παρέμβασης. Ο περιορισμός της υποκαταγραφής και η παραγωγή αξιόπιστων δεδομένων είναι εφικτή μόνο όταν οι αρμόδιοι επιστήμονες που εμπλέκονται στην πιστοποίηση των αιτιών θανάτου παρέχουν όσο το δυνατόν πιο ακριβείς και πλήρεις διαγνώσεις, με περιγραφές των εξωτερικών αιτιών και λογικές ακολουθίες των γεγονότων που οδήγησαν στο θάνατο. Σ’ αυτήν τη βάση, έχουμε προωθήσει στο σύνολο των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών της χώρας καθώς και στα αρμόδια Υπουργεία, παραμέτρους συμπλήρωσης του πιστοποιητικού θανάτου που επιχειρούν να διαφυλάξουν αφενός το έργο του ιατρού, αφετέρου την ακριβή καταγραφή και πιστοποίηση των αδιευκρίνιστων ή βίαιων θανάτων.
Τέλος, σημειώνουμε, πως σύμφωνα με τα επίκαιρα στοιχεία του Δικτύου Πληροφόρησης του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, οι αυτοκτονίες παρουσιάζουν αυξητική τάση τα έτη 2016 & 2017, σε σύγκριση με το 2015.
Oι 529 αυτοκτονίες που επίσημα καταγράφηκαν για το έτος 2015 σημαίνουν, επίσης, τουλάχιστον, 8.000 απόπειρες αυτοκτονίας το ίδιο έτος και 5500 άτομα που βιώνουν το πένθος μίας πρόωρης απώλειας ζωής, με σαφείς κοινωνικές, οικονομικές, ψυχικές συνέπειες στις ζωές τους.
Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, όπως αυτά αναλύθηκαν από το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, σχετικά με τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα αναδεικνύουν μια μικρή μείωση των αυτοκτονιών για το έτος 2015, της τάξεως του 6,4%, σε σύγκριση με το 2014.Συγκεκριμένα, οι θάνατοι από αυτοκτονία για το 2015 ανήλθαν σε 529 έναντι του 2014 που είχαν καταγραφεί 565.
Κατά τα έτη 2010-2015 σημειώθηκαν τουλάχιστον 2.989 αυτοκτονίες
Σε κάθε μία αυτοκτονία γυναίκας αντιστοιχούν 4 αυτοκτονίες αντρών. Πιο συγκεκριμένα ο δείκτης αυτοκτονιών ήταν 8,1 ανά 100.000 για τους άντρες και 1,91 ανά 100.000 για τις γυναίκες.
Η περιφέρεια με τον υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας από αυτοκτονία για το έτος 2015 ήταν η Κρήτη και ακολουθούν η Ήπειρος και η Ανατολική Μακεδονία & Θράκη.
Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας των αντρών ήταν ο απαγχονισμός ενώ για τις γυναίκες η πτώση από ύψος.
Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν έγγαμοι/-ες.
Περισσότερα Στοιχεία:
- Στους άνδρες η ηλικιακή ομάδα με τις περισσότερες αυτοκτονίες ήταν οι υπερήλικες (άτομα άνω των 85 ετών) ενώ ακολουθούν οι άντρες της παραγωγικής ηλικίας (55-59 ετών).
- Στις γυναίκες, αντίστοιχα, η ηλικιακή ομάδα με τις περισσότερες αυτοκτονίες ήταν 60-64 ετών, ενώ ακολουθούν οι γυναίκες 85+.*
- Ο μήνας με τις περισσότερες αυτοκτονίες για το έτος 2015 ήταν ο Μάιος.
- Η πλειοψηφία των αυτοχείρων (43%) άνηκαν στον οικονομικά ανενεργό πληθυσμό (συνταξιούχοι, οικιακά, άνεργοι, μαθητές – σπουδαστές κ.λπ.)
- Ο υψηλότερος δείκτης αυτοκτονιών ανδρών εμφανίζεται στην Κρήτη, ενώ γυναικών στα νησιά του Ιονίου.
