Το σημείο εκκίνησής μας αφορά στην πεποίθηση ότι, οι όροι της αντίθεσης ανάμεσα σε ένα εξαντληθέν Plan A (τη διαπραγμάτευση με την Ευρώπη) και στην απόρριψη του ευρώ (Plan B) δημιουργούν ένα αρκετά στενό πλαίσιο για να κατανοήσουμε το πραγματικό δίλλημα με το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπος ο ΣΥΡΙΖΑ. Η υπέρβαση του απλοϊκού αυτού διλήμματος οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η βαθύτερη προετοιμασία για μια έξοδο από την ευρωζώνη, και πιθανόν και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην πραγματικότητα συνεπάγεται την αξιοποίηση των αλληλέγγυων δικτύων, τα οποία αποτέλεσαν την απάντηση της κοινωνίας απέναντι στην κρίση, ως βάση για την εκκίνηση του μετασχηματισμού των εν Ελλάδι κοινωνικών σχέσεων. Αυτό είναι το πραγματικό Plan B, το έδαφος στο οποίο τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και τα κοινωνικά κινήματα δύνανται ίσως να αποκτήσουν μια νέα ώθηση. Αλλά πως θα μπορούσε άραγε μια τέτοια θέση να λάβει κάπως πιο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά;
Μια ιδιαίτερη έκφανση της πάλης των τάξεων κατά την πρόσφατη περίοδο αφορά στην ανάπτυξη του περίφημου από-τα-κάτω κινήματος της αλληλεγγύης, το οποίο συγκροτήθηκε –όπως κάθε οργανωμένη συλλογικότητα θα όφειλε– για την αντιμετώπιση των αναγκών των οικονομικά πληττόμενων τμημάτων του πληθυσμού. Μέσω της ανάπτυξής του, οι περίπου 400 αλληλεγγύες δομές στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των βασικών κοινωνικών αναγκών στη βάση δημοκρατικά αυτοοργανωμένων συλλογικοτήτων, οι οποίες παρέχουν υποστήριξη σε ότι αφορά την υγειονομική περίθαλψη, τη σίτιση, τη στέγαση και πολλές άλλες ανάγκες. Τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ συγκαταλέγονται στους βαθιά εμπλεκόμενους στην υπόθεση της εγκαθίδρυσης και της διατήρησης των αλληλέγγυων δικτύων, ενώ οι εκλεγμένοι/ες το 2012 βουλευτές του συνεισέφεραν σε αυτά το 20% του μισθού τους. Αλλά από την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση στις αρχές της φετινής χρονιάς, ελάχιστα έχουν γίνει στην κατεύθυνση του να χρησιμοποιήσει το κράτος έτσι ώστε να διατηρήσει και να διευρύνει αυτό το τόσο αξιόλογο κίνημα.
Είναι χαρακτηριστική η απογοήτευση που μας εξέφρασαν δύο εκ των συντονιστών της συνέλευσης του «Αλληλεγγύη για Όλους» αναφορικά με τη μη ανταπόκριση του Υπουργείου Γεωργίας στο αίτημά τους για πληροφορίες που αφορούσαν στις τοποθεσίες ορισμένων ειδικών καλλιεργειών, ώστε να έρθουν σε επαφή με ένα ευρύτερο πλήθος αγροτών και να αναπτύξουν πιο άμεσους συνδέσμους ανάμεσα σε αυτούς και στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Μόνο 12 άνθρωποι απασχολούνται επαγγελματικά στην Αλληλεγγύη για Όλους, αν και ο αριθμός τους θα έπρεπε να είναι πολλαπλάσιος μέσω της κρατικής αρωγής. Τα στρατιωτικά οχήματα, τα οποία μένουν αχρησιμοποίητα στο ενδιάμεσο των στρατιωτικών παρελάσεων, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να διευκολυνθεί η διανομή του φαγητού μέσω των δικτύων ως ένας τρόπος αντιστάθμισης ορισμένων εκ των περικοπών στους φτωχότερους εκ των συνταξιούχων, και αποζημίωσης για τον αυξημένο ΦΠΑ στην τροφή που επιβάλλει το τελευταίο μνημόνιο. Ένα πλήθος κρατικών υπηρεσιών θα μπορούσε να συμβάλλει στην προσπάθεια εντοπισμού γης σε αχρησία -εκ της οποίας υπάρχει μπόλικη τόσο στην ύπαιθρο όσο και στα μετά την κρίση αστικά κέντρα- η οποία θα μπορούσε να δοθεί σε κοινοτικούς συνεταιρισμούς για την δημιουργία παραγωγής τροφίμων που θα αναλάβουν και τον συντονισμό των επιμέρους υποπεριοχών.
Το Υπουργείο Παιδείας, από την άλλη μεριά, θα πρέπει να εμπλακεί ενεργά στην ανάδειξη των σχολικών μονάδων ως κοινωνικών κόμβων, οι οποίοι θα παρέχουν στα κοινωνικά κινήματα το χώρο για την οργάνωση των υπηρεσιών της σίτισης και της υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και το χώρο της τεχνικής εκπαίδευσης των ανθρώπων γύρω από αυτού του είδους τις κοινωνικές υπηρεσίες. Συζητώντας με πολιτικά ενεργούς φοιτητές του αριστερού χώρου, γύρω από τη συγκεκριμένη προβληματική, καταλάβαμε ότι, ενώ η αποτελεσματικότητα της παρέμβασής τους στο πλαίσιο της φοιτητικής κοινότητας, η οποία αφορά από τις φοιτητικές εκλογές μέχρι τη διανομή πολιτικού υλικού και τη διοργάνωση διαδηλώσεων, βρίσκεται σε αρκετά καλό επίπεδο, οι δυνατότητες παρέμβασής τους σε ευρύτερες σφαίρες του κοινωνικού είναι αρκετά περιορισμένες. Το Υπουργείο Παιδείας θα μπορούσε να συνεισφέρει στην υπέρβαση των όποιων δυσκολιών, μέσω της σύστασης προγραμμάτων προετοιμασίας των σπουδαστών για τη συμμετοχή τους στη λειτουργία ευρύτερων κοινοτήτων, όπου θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων και πολλών άλλων κοινωφελών υπηρεσιών.
Ομοίως, οι ιδιωτικοποιήσεις που επιβλήθηκαν στο ελληνικό κράτος θα μπορούσαν να συνοδεύονται από την απαίτηση προς τους νέους ιδιοκτήτες για την αποδοχή εκ μέρους τους αντισταθμιστικών δεσμεύσεων που θα αφορούν στη δημιουργία βιομηχανικών ζωνών, ικανών να παράσχουν νέες θέσεις εργασίας. Οι ιδιωτικοποιημένες εταιρίες θα μπορούσε να απαιτηθεί να προμηθεύουν με προϊόντα την ελληνική αγορά, ενώ οι κρατικές δαπάνες σε υλικά και εφόδια (σαν αυτά που αφορούν τις υποδομές των σχολείων και των νοσοκομείων) θα μπορούσαν να υποβοηθηθούν από τις νέες παραγωγικές μονάδες που θα εγκαθιδρυθούν κάτω από αυτού του είδους τη συνθήκη. Από την άλλη μεριά, το πλήθος των υλικοτεχνικών υποδομών που αυτή τη στιγμή καθίστανται λειτουργικά αδρανείς (όπως για παράδειγμα οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις), θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη της λειτουργίας κάθε είδους συνεταιρισμών και επιχειρήσεων μικρής κλίμακας. Στην αναδιαμόρφωση των συγκεκριμένων χώρων, ώστε να καταστούν λειτουργικά βιώσιμοι, θα μπορούσε να απασχοληθεί ένα πλήθος νέων αρχιτεκτόνων και μηχανικών. Το Work Project Administration που εφαρμόστηκε από το αμερικανικό κράτος την περίοδο του New Deal θα μπορούσε να αποτελέσει το παράδειγμα όχι μόνο σε ότι αφορά τα ως εδώ αναφερόμενα, αλλά και για την υποστήριξη ενός ευρέως φάσματος καλλιτεχνικών, θεατρικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, στις οποίες εμπλέκεται ήδη ένας αξιοσημείωτος αριθμός άνεργων νέων ανθρώπων.
Σε καμία περίπτωση δεν θα θέλαμε να υπερεκτιμήσουμε τις δυνατότητες της παρούσας κατάστασης. Γνωρίζουμε καλά ότι τέτοιου είδους πειραματισμοί δεν θα μπορούσαν να καταστούν από μόνοι τους «λύσεις». Κι είναι καθόλα εύλογη η αντίρρηση ότι έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις απαιτήσεις προσαρμογής του νέου μνημονίου. Ωστόσο, θα πρέπει να ειδωθούν, από στρατηγικής σκοπιάς, ως το κάλεσμα προς μια εποικοδομητική προσέγγιση νέων τρόπων διασύνδεσης του κράτους με την κοινότητα, οι οποίοι θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν το γκρι και το μαύρο των αγορών που διαφορετικά θα καταπνίξει μια οικονομία που βρίσκεται ήδη σε τροχιά εξόδου από την ευρωζώνη. Ταυτόχρονα, θα μπορούσαν να βοηθήσουν σημαντικά στο να τεθούν τα θεμέλια για μια νέου είδους διευθέτηση των αντικειμενικών εγχώριων δυσκολιών που επιβάλλουν οι ανισότητες του πλούτο και η ιδιωτική περιουσία, καθώς και στην συγκεκριμενοποίηση της ανάγκης για επενδυτικό σχεδιασμό και δημοσία ιδιοκτησία, έτσι ώστε το κοινωνικά παραγόμενο πλεόνασμα ανακυκλώνεται κατά κοινωνικά ελεγχόμενο τρόπο σε τοπικό, περιφερειακό και κλαδικό επίπεδο.
Συμπέρασμα: Μια ηγεσία νέου τύπου
Επί του παρόντος η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί ακόμη ένα ισχυρό απόθεμα αναγνώρισης καλής θέλησης ακόμα και μετά το σοβαρό πλήγμα που έχει επιφέρει το μνημόνιο. Για να αποτραπεί η περαιτέρω διάβρωση της λαϊκής υποστήριξης είναι αναγκαία η συγκεκριμένη αντιμετώπιση τής επιβαλλόμενης από την Τρόικα νομοθεσίας. Για κάθε αρνητικό μέτρο που η κυβέρνηση θα κληθεί να πάρει θα πρέπει να υπάρχει ένα θετικό αντιστάθμισμα που θα αποδεικνύει την αδιατάρακτη δέσμευσή της στη μάχη κατά του νεοφιλελευθερισμού. Οι υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αποπειραθούν να παρουσιάσουν τις καταστροφικές επιβολές του μνημονίου ως κάτι θετικό, αλλά δρώντας, όπως οφείλουν, σαν σοσιαλιστές δάσκαλοι, να βοηθούν το λαό να αντιληφθεί ότι τον εμποδίζει να βελτιώσει τη ζωή του και να ενισχύουν τις μακροπρόθεσμες προσδοκίες του συνεχίζοντας να αντιτίθενται στον νεοφιλελευθερισμό και διαπλάθοντας μαζί το σοσιαλιστικό όραμα της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας. Κι είναι αυτό ακριβώς που θα μπορούσε να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει τον μετασχηματισμό των κρατικών δομών σε μια κατεύθυνση εντελώς διαφορετική από εκείνη του πελατειακού παρελθόντος τους.
Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν μπορεί να συμβεί, αν ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα δεν καταφέρει να αναπτύξει τον προσανατολισμό και τις δυνατότητες μεταστροφής του κράτους και της κοινωνίας προς αυτή την κατεύθυνση. Συναντήσαμε πολλούς ανθρώπους τόσο στο κόμμα και στα κοινωνικά κινήματα, όσο και σε κυβερνητικές θέσεις στο κράτος, των οποίων η βασική ανησυχία είναι ότι ΣΥΡΙΖΑ υπολείπεται κατά πολύ από αυτήν ακριβώς την άποψη. Ανάμεσα στους πολλούς λόγους που έχει κανείς για να σταθεί κριτικά απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ, αυτός είναι, κατά τη γνώμη μας, ο σημαντικότερος.
