Εμβόλια και Γενετική Μηχανική: Μερικές Αναγκαίες Διευκρινίσεις NewPage

Θεωρούμε πως το ζήτημα του εμβολιασμού και δη, του υποχρεωτικού, είναι πρωτίστως πολιτικό και όχι ιατρικό. Eντούτοις βλέποντας πως η σχετική συζήτηση, πέρα από αδιανόητη πόλωση, κυριαρχείται και από –συχνά εξωφρενικές– δογματικές απόψεις, ένθεν κακείθεν, κρίναμε πως αξίζει να επιχειρήσουμε μια προσπάθεια σύνοψης για το τι είναι γνωστό για τις διάφορες εμβολιαστικές τεχνολογίες με τη φιλοδοξία αυτό να λειτουργήσει ως μια πρώτη βάση για την περαιτέρω εμβάθυνση στο θέμα – και στις πιο τεχνικές, πολιτικές και επιστημονικές, λεπτομέρειές του. Σε κάθε περίπτωση, οι ιδιαιτερότητες αυτών των γενετικών νανοσυσκευών που αποκαλούνται εμβόλια, απαιτούν μια πρώτη διασαφήνιση του βιοτεχνολογικού υποβάθρου τους.

Παραδοσιακά εμβόλια

Όλα τα εμβόλια μέχρι και το 2020 (με εξαίρεση κάποιες εργαστηριακές και μικρής κλίμακας δοκιμές των τελευταίων χρόνων σε νέες τεχνολογίες) στηρίζονταν στη «μόλυνση» του ανθρώπινου σώματος με ένα «ακίνδυνο» στέλεχος του ιού, έτσι ώστε να εκπαιδευτεί το ανοσοποιητικό σύστημα στην αντιμετώπισή του: είτε με κάποιο αδρανοποιημένο στέλεχος (έναν ιό που έχει απονεκρωθεί με υπεριώδεις ακτινοβολίες π.χ.) που δε μπορεί να μολύνει τον οργανισμό, είτε με κάποιο εξασθενημένο στέλεχος του ιού (από κάποια φυσική μετάλλαξη, ή από κάποια εργαστηριακή διαδικασία) που ναι μεν είναι ζωντανός ιός, αλλά δεν έχει την ικανότητα να αναπαραχθεί και να βλάψει τον ανθρώπινο οργανισμό (π.χ. επειδή δεν αντέχει σε θερμοκρασίες άνω των 30°C), ή –σχετικά πιο πρόσφατα– με μια χαρακτηριστική, εργαστηριακά παρασκευασμένη, πρωτεΐνη της επιφάνειας του ιού.

Αυτά είναι τα λεγόμενα παραδοσιακά εμβόλια και αποτελούν σχεδόν το σύνολο των προγραμμάτων εμβολιασμού. Πρόκειται για μια τεχνολογία δοκιμασμένη σε βάθος χρόνων.

Το κάθε ξεχωριστό εμβόλιο έχει ωστόσο τις δικές του παραμέτρους (το υλικό του «περιβλήματος» του εξασθενημένου ή απονεκρωμένου ιού, το υλικό της ιικής καλλιέργειας, τις ίδιες τις ιδιότητες των εξασθενημένων ιικών στελεχών κλπ.) και σε καμία περίπτωση δε μπορούμε να μιλάμε για μια γενικά ασφαλή τεχνολογία. Για παράδειγμα ο υποτίθεται ακίνδυνος εξασθενημένος ιός πολιομυελίτιδας που χρησιμοποιήθηκε σε μαζικούς εμβολιασμούς στην Αφρική, όντως περιόρισε τον άγριο ιό, αλλά πλέον μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και προκαλεί επιδημίες ήμερης πολιομυελίτιδας. Κάποια από τα χημικά πρόσθετα στα εμβόλια έχουν κατηγορηθεί για πρόκληση νευρολογικών βλαβών, ενώ διάφορες παταγώδεις (και θανατηφόρες) εμβολιαστικές αποτυχίες (όπως για τη γρίπη των χοίρων το 1976 στην Αμερική, για την H1N1 στην Eυρώπη το 2009, ή για τον HPV στην Ινδία το 2010), θέλουν η κάθε μια τη δική τους μελέτη για το τι πήγε λάθος.

Το βασικό που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι πως το ανθρώπινο σώμα δεν είναι μια «περίπλοκη μηχανή» όπου ισχύουν 100% οι αναγωγικές και επαγωγικές μέθοδοι, αλλά ένας εξαιρετικά πολύπλοκος ζωντανός οργανισμός με πολλαπλά επίπεδα συσχέτισης και ολιστικού τύπου οργάνωση, την κατανόηση του οποίου σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να καυχιέται πως έχει πλησιάσει ούτε στο ελάχιστο η επιστήμη. Και ειδικά σε ό,τι αφορά το ανθρώπινο ανοσοποιητικό, η σύγχρονη επιστήμη δε γνωρίζει σχεδόν τίποτε. Τα ολοένα και αυξανόμενα αυτοάνοσα νοσήματα δείχνουν ξεκάθαρα αυτήν την εντυπωσιακή άγνοια: η σύγχρονη ιατρική δεν έχει άλλο τρόπο αντιμετώπισης παρά την γενική ανοσοκαταστολή, μπας και έτσι σταματήσουν τα συμπτώματα.

Επομένως η κάθε παρέμβαση στον ανθρώπινο οργανισμό, ειδικά σε ό,τι αφορά τη διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος, εμπεριέχει ένα μεγάλο ποσοστό αβεβαιότητας. Όσες in vitro δοκιμές και να γίνουν, κανείς δε μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα πώς θα αντιδράσει στην πραγματικότητα το ανθρώπινο σώμα με το βομβαρδισμό του π.χ. με εκατομμύρια απονεκρωμένων ιών. Η ανάγκη μαζικής δοκιμής σε πραγματικές συνθήκες είναι η βασική αιτία που διάφορες φαρμακευτικές αναζητούν μέρη με φτηνή αξία ζωής, π.χ. Ινδία ή Αφρική, για να διεξαγάγουν τις συχνά δολοφονικές κλινικές μελέτες τους. Γενικά τα στάδια ελέγχου και δοκιμών, για το κάθε εμβόλιο, διαρκούν από τρία έως και δέκα χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, ένα εμβόλιο που χορηγείται εδώ και 5 δεκαετίες, έχει ήδη παράξει έναν όγκο βιβλιογραφίας, στην οποία μπορεί η κάθε μία να ανατρέξει και να αποφασίσει υπεύθυνα –σε ένα βαθμό πάντοτε– για τον εμβολιασμό της. Σαφώς και καλό είναι να εξετάζουμε κριτικά το κάθε «παραδοσιακό» εμβόλιο, αλλά η λίγο-πολύ σταθερή τεχνολογική τους βάση και η συνήθως πολύχρονη χρήση τους προσφέρουν μια σχετική ασφάλεια.

Μεταμοντέρνα Εμβόλια

Από τους τρεις διαφορετικούς τύπους εμβολίων που προσφέρονται στον δυτικό πολίτη, μόνο ο ένας είναι «παραδοσιακός»: αυτός του κινέζικου Sinovac που στηρίζεται σε αδρανοποιημένο στέλεχος SARS-CoV-2. Επειδή η χρήση του είναι επί του παρόντος σχετικά περιορισμένη στη Δύση (κυρίως σε βαλκανικές χώρες) δε θα επεκταθούμε –για την ώρα– σε αυτό.

Θα ασχοληθούμε οπότε με τους άλλους δύο τύπους που ουσιαστικά αποτελούν και το σύνολο των εμβολιαστικών επιλογών: τα εμβόλια CRISPR DNA (AstraZeneca, Sputnik V και Johnson & Johnson) και τα εμβόλια mRNA (Pfizer και Moderna). Αμφότερα έχουν τον ίδιο –πρωτοφανή στην εμβολιαστική ιστορία– στόχο: την παραγωγή των τμημάτων του ιού –στην προκειμένη περίπτωση την παθογόνο πρωτεϊνική ακίδα– από τα ίδια τα ανθρώπινα κύτταρα. Ενώ δηλαδή όλα ανεξαιρέτως τα εμβόλια μέχρι και σήμερα, εισήγαγαν τα ίδια τον ιό ή το περίβλημά του, τώρα τα ανθρώπινα κύτταρα αξιοποιούνται ως εργοστάσια παραγωγής παθογόνων με τα ενδεχόμενα ανοσολογικών καταστροφών να είναι ανοιχτά.

Αν και το επίδικο είναι κοινό, υπάρχουν δυο διαφορετικές τεχνολογικές προσεγγίσεις, αμφότερες σχετιζόμενες με τη βιοτεχνολογία και πρόκειται μάλιστα για τις δύο πιο δημοφιλείς καινοτόμες βιοτεχνολογικές εξελίξεις.

Α. CRISPR DNA

Η τεχνική CRISPR χρησιμοποιεί το ένζυμο Cas9 για την κοπτοραπτική ακριβείας σε συγκεκριμένες γενετικές ακολουθίες. Αν και είναι αντικείμενο μελέτης από το 1985, μόλις τα τελευταία λίγα χρόνια έχει φτάσει στο επίπεδο τεχνικής ανάπτυξης ώστε να χρησιμοποιείται ευρέως – το νόμπελ χημείας του 2020 αφορούσε ακριβώς την ανάπτυξη αυτής της τεχνικής. Μέχρι και πρόσφατα η γενετική μηχανική στηριζόταν στον βομβαρδισμό του γονιδιώματος (κυρίως των φυτών) με ένα γονιδιακό κανονάκι για να επιτύχει τις επιθυμητές μεταλλάξεις ώστε τα φυτικά τερατάκια της Monsanto να αντέχουν πιο πολλά φυτοφάρμακα ή να δίνουν μεγαλύτερους καρπούς. Όπως έχει εύστοχα περιγραφεί, ήταν κάπως «όποιον πάρει ο χάρος». Με την τεχνική CRISPR ωστόσο, υποτίθεται πως μπορούμε να έχουμε κοπτοραπτική ακριβείας: απεικονίζουμε σε υπολογιστή το γονιδίωμα, εντοπίζουμε το τμήμα που θέλουμε να αντικαταστήσουμε και το επιτυγχάνουμε με ακρίβεια. Δε θα επεκταθούμε στην ασφάλεια ή την ακρίβεια της ίδιας της τεχνικής, είναι άλλωστε πολύ καινούργια για να μπορεί να αποτιμηθεί. Ας κρατήσουμε ωστόσο το γεγονός πως είναι η πρώτη φορά ιστορικά που η γενετική μηχανική καταφέρνει να εισχωρήσει σε τέτοιο βαθμό στον βασικό της στόχο: το ανθρώπινο σώμα.

Στα εμβόλια DNA λοιπόν χρησιμοποιείται ένας γενικά χαμηλής επικινδυνότητας ιός, στην περιπτωσή μας ο αδενοϊός των πιθήκων –ένας ιός της μεγάλης οικογένειας των ιών του κρυολογήματος– και με την τεχνική CRISPR αφαιρείται τμήμα του γενετικού του υλικού και αντικαθίσταται με τα γονίδια που έχουν τις πληροφορίες για τη σύνθεση της πρωτεϊνικής ακίδας του SARS-CoV-2. Έχουμε δηλαδή ένα χιμαιρικό ιό, με γονίδια από δύο διαφορετικούς ιούς, ο οποίος υποτίθεται ότι χρησιμοποιεί την αυξημένη ικανότητα μόλυνσης –δηλαδή εισαγωγής στο κύτταρο– του αδενοϊού, μόνο που αυτός ο χιμαιρικός ιός όταν καταλάβει το κύτταρο αντί να αναπαραγάγει τον εαυτό του, αναπαράγει την πρωτεΐνη του SARS-CoV-2. Το γενετικά πειραγμένο DNA του μεταφράζεται σε RNA και το RNA αυτό δίνει εντολή στα ριβοσώματα να φτιάξουν την πρωτεϊνική ακίδα.

Τέτοιου τύπου εμβόλια, ανασυνδυασμένων δηλαδή ιών, έχουν χρησιμοποιηθεί ξανά τα τελευταία χρόνια αλλά σε πολύ περιορισμένο πλαίσιο, κυρίως σε μικρές δοκιμές στη θεραπεία καρκίνου και σε κάποια εμβόλια γρίπης στην Αμερική, είναι ωστόσο η πρώτη φορά που χρησιμοποιούνται σε τόσο μαζική κλίμακα. Πρόκειται για μια τεχνική που επειδή ακριβώς ενσωματώνει ένα από τα πιο σημαντικά βιοτεχνολογικά επιτεύγματα, το CRISPR δηλαδή, προωθείται πολύ, αλλά τα μέχρι τώρα κλινικά δεδομένα για τη χρήση ανασυνδυασμένων ιών σε γονιδιακές θεραπείες (κυρίως σε καρκίνους) είναι αποθαρρυντικά: υπήρξε μεγάλο ποσοστό φλεγμονών και υπερβολικών ανοσολογικών αντιδράσεων.

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο ανασυνδυασμένος ιός των εμβολίων DNA εισχωρεί στον πυρήνα του κυττάρου για να αρχίσει να δίνει εντολές στα κύτταρα για την παραγωγή της πρωτεϊνικής ακίδας. Αυτό προφανώς αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο της γενετικής επιμόλυνσης, της ενσωμάτωσης δηλαδή τμήματος του ιικού DNA στο ανθρώπινο DNA. Μεγάλο τμήμα του ανθρώπινου γονιδιακού υλικού είναι απομεινάρι ιικού DNA (εξ ου και διάφοροι βιολόγοι βλέπουν στους ιούς έναν κομβικό παράγοντα εξέλιξης), ίσως και αρκετά πάνω από το μισό. Πρόκειται δηλαδή για κάτι που συμβαίνει και που άλλωστε περιγράφεται ως πιθανότητα και επίσημα. Το τι ακριβώς μπορεί να συμβεί με την ενσωμάτωση του γενετικά πειραγμένου ιικού DNA στο ανθρώπινο γονιδίωμα, κανείς δε μπορεί να γνωρίζει. Προφανώς, καθώς κανείς δε μπορεί να προβλέψει σε ποιο ακριβώς σημείο του γονιδιώματος θα ενσωματωθεί το εργαστηριακό DNA, η πιθανότητα γενετικών βλαβών και καρκίνων δεν είναι αμελητέα. Υπάρχει επίσης η μικρή πιθανότητα γενετικής επιμόλυνσης των ανθρώπινων γαμετών – πράγμα που σημαίνει πως οι όποιες γενετικές ανωμαλίες θα είναι κληρονομικές. Μπορεί και να μη συμβεί και τίποτε, το ενσωματωμένο DNA να ακολουθήσει το πάνω από το 90% του ανθρώπινου γενετικού υλικού, για το οποίο δεν έχει κανείς την παραμικρή ιδέα το τι ακριβώς κάνει (οι γενετιστές, σε μια σαφή ένδειξη του τρόπου σκέψης τους και της αγαθότητας των προθέσεών τους αποκαλούν αυτό το γενετικό υλικό τη λειτουργία του οποίου δε μπορούν να κατανοήσουν, junk Dna). Μπορεί να μείνει σε λανθάνουσα κατάσταση μέχρι να ενεργοποιηθεί από κάποιο μελλοντικό συμβάν με απρόβλεπτες συνέπειες, ή μπορεί και να αποδειχθεί πως έχει κάποιες άγνωστες για την ώρα μακροχρόνιες συνέπειες. Αχαρτογράφητα νερά γεμάτα σκοπέλους, δίνες και θαλάσσια τέρατα.

Β. mRNA

Πρόκειται για το άλλο χαϊδεμένο παιδί της βιοτεχνολογίας. Είναι εξαιρετικά πρόσφατη: μόλις το 2018, ο επικεφαλής της Moderna, δήλωσε περιχαρής για το mRNA: «βρήκαμε τρόπο να χακάρουμε το ανθρώπινο λειτουργικό σύστημα…» Με την τεχνική αυτή κατασκευάζεται ένα κομμάτι RNA που περιέχει την πληροφορία για την παραγωγή της πρωτεϊνικής ακίδας του SARS- CoV-2 και περικλείεται σε μια κάψουλα από λιπίδια ώστε να αντέξει μεγαλύτερο διάστημα και να μπορέσει να εισαχθεί στο ανθρώπινο κύτταρο. Όταν αυτό το νανοσωματίδιο εισαχθεί στο κύτταρο και πιο συγκεκριμένα στο κυτταρόπλασμα, θα μπορέσει να παραμείνει αρκετό διάστημα ώστε να μεταδώσει την πληροφορία του RNA του για την παραγωγή της γνωστής πρωτεϊνικής ακίδας από τα ριβοσώματα. Έχει δηλαδή το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα με τα εμβόλια DNA χωρίς όμως τη χρήση κάποιου ιού ως οχήματος.

Το RNA από μόνο του δε μπορεί να αντιγραφεί στο DNA, οπότε αυτή η μέθοδος έχει υποτίθεται το πλεονέκτημα της διασφάλισης έναντι γενετικών βλαβών, σε σχέση με τα εμβόλια DNA. Υπάρχει ωστόσο ένα ένζυμο, μια πρωτεΐνη με το όνομα ανάστροφη τρανσκριπτάση (αποδίδεται και ως αντίστροφη μεταγραφάση), η οποία μελετάται εδώ και περίπου μισό αιώνα και που κάνει αυτήν την μεταγραφή του RNA σε DNA εφικτή. Οι ρετροϊοί (ιοί RNA με πιο διάσημο εκπρόσωπο τον HIV) περιέχουν οι ίδιοι αυτή την πρωτεΐνη έτσι ώστε το RNA τους να μεταφράζεται σε ανθρώπινο DNA, αλλά δεν είναι οι μόνοι. Διάφοροι άλλοι RNA ιοί περιέχουν το ένζυμο αυτό (όπως αυτός της ηπατίτιδας β), αλλά και οι ανθρώπινες γονιδιακές ακολουθίες Line-1, οι οποίες υποτίθεται πως αποτελούν απομεινάρια αρχαίων επιμολύνσεων με ιούς RNA. Είναι κάτι σαν ενδογενείς, συμβιωτικοί ρετροιοί και υπολογίζεται πως αποτελούν το 8% του ανθρώπινου γoνιδιώματος. Το πόσο συχνά και με τι σκοπό, παράγει το ίδιο μας το σώμα, μέσω των γενετικών ακολουθιών Line-1, την ανάστροφη τρανσκριπτάση, είναι εξαιρετικά θολό. Μια σχετικά πρόσφατη έρευνα πάντως (www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.12.12.422516v1.full.pdf) τεκμηριώνει μερικές σπάνιες περιπτώσεις που τμήματα του RNA του SARS-CoV-2 εγγράφονται στο ανθρώπινο DNA. Δεν είναι ξεκάθαρο πώς συμβαίνει κάτι τέτοιο, αν ευθύνονται οι ακολουθίες Line-1, η πολυμεράση-θ (ένα ένζυμο που χρησιμοποιείται στον ανθρώπινο οργανισμό για γενετικές επιδιορθώσεις και που μπορεί να δράσει σαν την ανάστροφη τρανσκριπτάση), ή κάποια άλλη άγνωστη ακόμα διαδικασία. Το σίγουρο είναι πως κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί πολύ πιο εύκολα σε κάποιον που έχει ήδη μολυνθεί με ένα ρετροϊό, ακόμα και αν δεν έχει πλέον ενεργή μόλυνση. Σε φορείς HIV για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ενσωμάτωση τμημάτων RNA του SARS-CoV-2 σε ανθρώπινο DNA. Αν κάτι τέτοιο είναι πιθανό για ένα φυσικό ιό, του οποίου το RNA είναι εξαιρετικά ασταθές και δε μπορεί να παραμείνει παρά για ελάχιστο διάστημα στο κύτταρο πριν αποσυντεθεί, είναι σίγουρα ακόμα πιθανότερο για το RNA των εμβολίων, το οποίο έχει κατασκευαστεί ώστε να αντέχει παραπάνω.

Πράγματι πρόκειται για μια πολύ μικρή πιθανότητα: να βρεθεί ταυτόγχρονα το RNA του εμβολίου με το σπάνιο ένζυμο στο ίδιο σημείο του κυττάρου, κοντά στον πυρήνα του. Μπορεί και να είναι στην περιοχή του ενός στα 10 δισεκατομμύρια. Αλλά μιλάμε για 30 τρισεκατομμύρια κύτταρα στο ανθρώπινο σώμα και δισεκατομμύρια εμβολιαστικών δόσεων με εκατομμύρια νανοσωματιδίων πειραγμένου RNA η κάθε μία: σε τέτοια νούμερα, το εξαιρετικά απίθανο, γίνεται ρεαλιστικά πιθανό. Οι συνέπειες από την ενσωμάτωση του εργαστηριακού RNA στον ανθρώπινο οργανισμό, είναι οι ίδιες με αυτές των εμβολίων DNA, που περιγράφηκαν παραπάνω, δηλαδή, άγνωστες.

Γενετικές νανοσυσκευές

Οι δύο διαφορετικές οικογένειες εμβολίων, CRISPR DNA και mRNA, έχουν πολύ περισσότερα κοινά απ’ ότι διαφορές. Καταρχάς αμφότερες στηρίζονται στη γενετική μηχανική: τη γονιδιακή δηλαδή παρέμβαση με στόχο την αλλαγή της φυσιολογίας ενός οργανισμού. Το γεγονός πως δεν υπάρχει άμεση τροποποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος (αν και υπάρχουν πολλές επιφυλάξεις για την έμμεση) δεν μετριάζει την επικινδυνότητα της πειρατείας των ανθρώπινων κυττάρων από γενετικά τροποποιημένους παράγοντες. Να θυμίσουμε πως δόθηκαν μακροχρόνιοι και σκληροί αγώνες ώστε –τουλάχιστον στην ΕΕ– να απαγορεύεται η καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων φυτών που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση. Αυτό που απαγορεύτηκε δηλαδή για το μαρούλι, επιτράπηκε για τους ανθρώπους.

Τόσο τα DNA, όσο και τα mRNA εμβόλια, δεν έχουν λάβει κανονική άδεια χρήσης, από κανένα αρμόδιο οργανισμό. Η χρήση τους χαρακτηρίζεται πειραματική και το στάδιο τρία των δοκιμών τους αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2022 για κάποια, και του 2023 για κάποια άλλα. Με άλλα λόγια, ο παγκόσμιος πληθυσμός χρησιμοποιείται επίσημα ως πειραματόζωο.

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, αμφότερα –και εν αντιθέσει με κάθε άλλο εμβόλιο στην ιστορία– μετατρέπουν τα ίδια τα κύτταρα σε εργοστάσια παραγωγής παθογόνων. Γεγονός που γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνο υπό το φως σχετικά πρόσφατων μελετών που αποδίδουν στην ίδια την πρωτεϊνική ακίδα του SARS-CoV-2 –αυτής που εξαναγκάζονται να παράξουν τα ανθρώπινα κύτταρα– ένα μεγάλο μέρος των θανάσιμων επιπλοκών του ιού. Ακόμα και αποκομμένη από τον υπόλοιπο ιό, η πρωτεϊνική ακίδα, βλάπτει μεγάλο μέρος των ανθρώπινων οργάνων. (https://www.salk.edu/news-release/the-novel-coronavirus-spike-protein-plays-additional- key-role-in-illness/). Από τα 5 διαθέσιμα DNA και RNA εμβόλια, υποτίθεται πως μόνο αυτό της AstraZeneca παράγει πανομοιότυπη ακίδα με αυτή του ιού – στα άλλα 4 υπάρχουν μικρές μεταλλάξεις, που είναι ωστόσο άγνωστο κατά πόσο επηρεάζουν την παθογόνο δράση της.

Διάφοροι ειδικοί διαβεβαιώνουν πως η ακίδα που παρασκευάζεται στα κύτταρα μένει ως επί τω πλείστον στο σημείο του εμβολιασμού. Η πραγματικότητα βέβαια δείχνει να τους διαψεύδει: σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στις 20 Mάη στο Oxford Academic, η ακίδα βρέθηκε σε ανιχνεύσιμες ποσότητες στο αίμα σε 11 από τους 13 συμμετάσχοντες, ήδη από την πρώτη μέρα μετά τον εμβολιασμό τους. (https://academic.oup.com/cid/advance-article/doi/10.1093/cid/ciab465/6279075).

Προφανώς και είναι νωρίς ακόμη για να εξαχθούν κάποια ασφαλή συμπεράσματα σχετικά τόσο με την επικινδυνότητα της ακίδας, όσο και με το εύρος της διασποράς της στο ανθρώπινο σώμα. Η δημοσίευση μιας μελέτης από μόνη της δεν λέει και πολλά για την ορθότητα των ισχυρισμών της. Αυτό που για την ώρα μπορούμε να κρατήσουμε είναι πως βαδίζουμε σε αχαρτογράφητες περιοχές και το αφήγημα των ειδικών που θέλει την ακίδα που προκαλείται από τα εμβόλια να παραμένει στην επιφάνεια των κυττάρων και να μην εντοπίζεται πέρα από το σημείο εμβολιασμού και το συκώτι, έχει πάρα πολλά κενά.

Οι μέχρι τώρα παρενέργειες στον ανθρώπινο πληθυσμό είναι πάνω κάτω ίδιες. Τα DNA προκαλούν περισσότερες θρομβώσεις ενώ τα mRNA προηγούνται σε καρδιακές επιπλοκές. Η θνησιμότητα ωστόσο και οι γενικότερες σοβαρές επιπλοκές τους είναι περίπου ίδιες και υπερδεκαπλάσιες (για την ακρίβεια έως και τριάντα φορές περισσότερες) από το μέσο όρο κάθε άλλου εμβολίου. Μέχρι και τις 22 Μαΐου του 2021, έχουν καταγραφεί επίσημα 12.184 θάνατοι και 1.196.190 επιπλοκές στην Ευρώπη. Και αυτό παρά την υπολειτουργία του συστήματος της κίτρινης κάρτας (πόσοι στ’ αλήθεια ενημερώνονται για την ύπαρξη αυτού του επίσημου συστήματος καταγραφής παρενεργειών, πριν τον εμβολιασμό τους;) το οποίο αγνοείται ακόμα και από πολλούς γιατρούς.

Χρειάζεται να τονίσουμε εδώ πως ένα εμβόλιο, σε αντίθεση με ένα φάρμακο, δε χορηγείται μόνο στους αρρώστους αλλά κυρίως σε υγιείς ανθρώπους. Ενώ δηλαδή όντως μπορεί, μέσα σε κάποια πλαίσια και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να αποτιμήσει κανείς τα οφέλη, σε σχέση με τις ζημιές, ενός φαρμάκου, κάτι τέτοιο είναι τουλάχιστον παράλογο στην περίπτωση των εμβολίων. Άλλωστε εμβόλια, με σαφώς μικρότερα ποσοστά παρενεργειών, όπως αυτό της γρίπης του 1976 στις ΗΠΑ, αποσύρθηκαν αμέσως μετά τα πρώτα σοβαρά περιστατικά.

Σε όλες σχεδόν τις χώρες παγκοσμίως, παρατηρείται αύξηση θανάτων και κρουσμάτων σε άμεση συσχέτιση με την έναρξη των μαζικών εμβολιασμών. Σε κάποιες χώρες, όπως το Γιβραλτάρ, η Χιλή, τα ΗΑΕ ή το Νεπάλ, η συσχέτιση είναι πραγματικά ανατριχιαστική.1 Γενικά, παρατηρείται μια εξασθένιση του ανοσοποιητικού έως και 20-30 μέρες μετά την πρώτη δόση και αυξημένη θνησιμότητα από 2 έως και 6 εβδομάδες μετά την έναρξη των μαζικών εμβολιασμών. Το μοτίβο είναι λίγο πολύ το ίδιο παντού, έτσι ώστε η πιθανότητα να έχουν συμπέσει απλά τα εμβολιαστικά προγράμματα με κάποιο επιδημικό κύμα, να είναι πολύ μικρή.

Ωστόσο, μετά από αυτό το διάστημα 3-6 εβδομάδων απότομης αύξησης θανάτων, η θνησιμότητα πέφτει σε φυσιολογικά επίπεδα και μάλιστα όπως μπορούμε να δούμε σε χώρες με μεγάλη εμβολιαστική κάλυψη, όπως η Αγγλία ή το Ισραήλ, οι επίσημες καταγραφές κρουσμάτων και θανάτων covid πέφτουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Αν και δε μπορεί να αγνοηθεί η επίδραση των καιρικών συνθηκών ή η αναμενόμενη πτώση των θανάτων μετά από μια κορύφωση θνησιμότητας, τα επίσημα τουλάχιστον δεδομένα (ας κρατάμε μικρό καλάθι για την αξιοπιστία τους) δείχνουν πως τόσο τα DNA, όσο και τα mRNA εμβόλια, μετά και τη 2η δόση τους προσφέρουν όντως –μια κάποια τουλάχιστον– προστασία από τον ιό.

Αυτό όμως που επίσης κάνει τις συγκεκριμένες γενετικές πλατφόρμες να διαφέρουν από κάθε άλλο γνωστό εμβόλιο και να είναι πιο κοντά στο φάρμακο μάλλον, παρά στο εμβόλιο, είναι τα αυξημένα, συγκριτικά με τα παραδοσιακά εμβόλια, ποσοστά μόλυνσης μετά τον εμβολιασμό, όσο και της δυνατότητας μετάδοσης του ιού. Όντως οι νοσηλείες μειώνονται μετά και τη δεύτερη δόση τους, αλλά είναι εντελώς ασαφές σε τι ποσοστό αποτρέπουν τις σοβαρές νοσηλείες και τις θανάσιμες επιπλοκές, καθώς επίσης και το κατά πόσο αποτρέπουν τη μετάδοση του ιού. Με άλλα λόγια, η συνεισφορά τους στο περιβόητο ανοσολογικό τείχος προστασίας είναι αμφισβητήσιμη.

Ένα επίσης πολύ σημαντικό θέμα, και των δυο τύπων εμβολίων, είναι η χορήγησή τους ακόμα και σε ανθρώπους που έχουν περάσει τον ιό και χωρίς μια πρωτύτερη καταμέτρηση των αντισωμάτων. Είναι πραγματικά παράξενο πως καμία αρχή στην Eυρώπη δε συστήνει τον υπολογισμό των αντισωμάτων, τουλάχιστον για όσους υπάρχει βεβαιότητα ή ισχυρές ενδείξεις πως έχουν ήδη κολλήσει τον ιό. Οι περιπτώσεις θανάσιμων φλεγμονών και υπεραντιδράσεων του ανοσοποιητικού σε ανθρώπους με ήδη αυξημένο αριθμό αντισωμάτων είναι πολλές και αν δεν αλλάξει το καθεστώς χορήγησής τους, αναμένεται να αυξηθούν.

Οι επιπλοκές των εμβολίων είναι σαφώς περισσότερες σε νεαρότερες ηλικίες. Κάτι που είναι αναμενόμενο, δεδομένου του πιο ζωηρού ανοσοποιητικού των πιο νέων ανθρώπων και που όμως γίνεται ιδιαίτερα ανησυχητικό με την αδιανόητη επιμονή των περισσότερων χωρών για τον μαζικό εμβολιασμό των παιδιών και εφήβων.

Παράλληλα με την, κοινή και στους δυο τύπους εμβολίων, πιθανότητα επιμόλυνσης του ανθρώπινου γενετικού υλικού υπάρχει και μία, ίσως πιο σοβαρή, πιθανότητα επικίνδυνων γενετικών επιμολύνσεων, ή καλύτερα, μεταλλάξεων, άλλων ιών. Γενικά, αυτός ο κίνδυνος ισχύει για όλα τα εμβόλια, ειδικά εν καιρώ πανδημίας. Καθώς οι συγγενικοί ιοί, ανταλλάσσουν εύκολα γονιδιακό υλικό όταν βρεθούν σε μια σχετική εγγύτητα –και αυτός είναι και ένας βασικός παράγοντας της συχνής μετάλλαξης των ιών–, η μόλυνση ενός εμβολιασμένου με τον SARS-CoV-2 ή με οποιοδήποτε κορωνοϊό, μπορεί να επιφέρει μεταλλαγμένα στελέχη του ιού. Παρόλο που αυτό το ρίσκο ισχύει όπως αναφέρθηκε παραπάνω για όλα τα εμβόλια και είναι σχετικά μικρό, στην περίπτωση των DNA και RNA γενετικών πλατφορμών τα πράγματα είναι σαφώς πιο ανησυχητικά. Ενώ από την ανταλλαγή γονιδίων π.χ. με ένα εξασθενημένο στέλεχος γρίπης ενός εμβολίου και ενός ιού του αναπνευστικού, το πιο πιθανό είναι να προκύψει μια μη βιώσιμη ή και λιγότερο επικίνδυνη μετάλλαξη, ένας τυχαίος και ακίνδυνος ιός του κρυολογήματος που θα εισχωρήσει στο κύτταρο όπου ήδη βρίσκεται κάποια γενετική νανοσυσκευή της AstraZeneca ή της Pfizer, η πιθανή ανταλλαγή γονιδίων είναι εύλογο να προσφέρει στον μέχρι τότε ακίνδυνο ιό τον εμπλουτισμό του με το πιο επικίνδυνο τμήμα του SARS-CoV-2: την πρωτεϊνική του ακίδα. Μια ακίδα με αξιοσημείωτες ικανότητες πρόσδεσης στους ανθρώπινους υποδοχείς ACE-2 και που είναι από μόνη της κύριος παράγοντας αγγειακών και άλλων βλαβών. Θα κατασκευαστεί δηλαδή μια εν δυνάμει θανάσιμη ιική απειλή από ένα τετριμμένο και ακίνδυνο ιό, από τους χιλιάδες που κυκλοφορούν κάθε τόσο στο ανθρώπινο σώμα. Με άλλα λόγια οι DNA και mRNA γενετικές πλατφόρμες, προσφέρουν απλόχερα σε οποιονδήποτε ιό εισχωρήσει στο ανθρώπινο σώμα, τον εμπλουτισμό του με ένα θανάσιμο υπερόπλο.2 Πράγματι, οι πιθανότητες μιας τέτοιας μετάλλαξης είναι μικρές, αλλά και πάλι: μιλάμε για τρισεκατομμύρια νανοσυσκευών σε τρισεκατομμύρια κυττάρων, παγκοσμίως: το απίθανο μετατρέπεται σε στατιστικά βέβαιο.

2. Το ότι ακριβώς αυτή η πρωτεϊνική ακίδα είναι το τμήμα του ιού στο οποίο επικεντρώνονται πολλές μελέτες για να επιχειρηματολογήσουν περί εργαστηριακής κατασκευής του ιού, είναι κάτι που πρέπει να κρατήσουμε ως πληροφορία. Η συγκεκριμένη ακίδα, δείχνει όντως να είναι αφύσικα καλά εξοπλισμένη για να μολύνει και να βλάπτει τον ανθρώπινο οργανισμό.

Αυτό που επίσης θα πρέπει να έχουν κατά νου, όσοι σκοπεύουν να εμβολιαστούν, «για να τελειώνει όλη αυτή η ιστορία», είναι πως οι συγκεκριμένες γενετικές πλατφόρμες, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά εμβόλια, φαίνεται πως χρειάζονται διαρκείς ενισχύσεις και αναβαθμίσεις για να λειτουργούν. Ήδη, η ανάγκη και για τρίτη δόση για το εμβόλιο της Moderna έχει ανακοινωθεί επίσημα, ενώ πιθανολογείται και η ανάγκη ετήσιας επανάληψης εμβολιασμών και για αυτά της Pfizer. Δεν πρόκειται δηλαδή για ένα ρίσκο, που όπως πολλοί νομίζουν παίρνει κανείς άπαξ, αλλά αντίθετα για την είσοδο σε ένα νέο καθεστώς ύπαρξης όπου η υγεία εξαρτάται σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό από τις αποφάσεις των μεγάλων φαρμακευτικών και βιοτεχνολογικών εταιρειών.

Το κοινό χαρακτηριστικό και των δυο τύπων γενετικών ιατρικών συσκευών ωστόσο που πρέπει να μας προκαλεί τη μεγαλύτερη ανησυχία είναι το τεράστιο εύρος των πιθανών μακροχρόνιων συνεπειών. Από θανάσιμες φλεγμονές και επιπλοκές σχετιζόμενες με ADE (autoimmune dependent enhancement) και γενικά αυτοάνοσων νοσημάτων, μέχρι διαβήτη τύπου ΙΙ, εκφυλιστικές ασθένειες και προβλήματα στην κύηση και την αναπαραγωγική λειτουργία. Γενικά οι διαταραχές στην λειτουργία του ανοσοποιητικού παίρνουν κάποιο χρόνο ώστε να εμφανιστούν ως ασθένειες, αυτοάνοσες ή μη. Και έχουμε να κάνουμε με μια διέγερση του ανοσοποιητικού με τρόπους που ποτέ άλλοτε δεν έχουν δοκιμαστεί στο παρελθόν. Στις πιθανές μελλοντικές εξάρσεις διαβήτη, αποβολών, νευρολογικών συνδρόμων ή πνευμονικών οιδημάτων, θα είναι δύσκολο, έως αδύνατο να γίνει μια αιτιολογική σύνδεση με τα εμβόλια.

Εν κατακλείδι ή πώς μπλέξαμε έτσι

Είναι πραγματικά αδιανόητο το πώς από τις αρχές αυτής της πανδημίας, ενώ δεν υπήρξε σχεδόν καμία οργανωμένη προσπάθεια εύρεσης φαρμακευτικών σκευασμάτων –αντίθετα υπήρξαν οργανωμένες προσπάθειες κατασυκοφάντησης διαφόρων σκευασμάτων που προτάθηκαν– όλες οι χρηματοδοτήσεις και οι έρευνες στράφηκαν στην ανάπτυξη εμβολίων, παρόλο που μέχρι τώρα –αν και έγιναν πολλές προσπάθειες– δεν έχει γίνει δυνατό να κυκλοφορήσει κανένα εμβόλιο για οποιοδήποτε μέλος της μεγάλης οικογένειας των κορωνοϊών. Το παραπάνω, σε συνδυασμό με το ότι –τουλάχιστον στη Δύση– εφαρμόστηκαν εξαρχής προωθημένες βιοτεχνολογικές τεχνικές, με μηδενικό σχεδόν ιστορικό δοκιμών, θα πρέπει να μας κάνει, ανεξάρτητα από τις πιθανές τους παρενέργειες, εξαιρετικά επιφυλακτικούς απέναντι στα συγκεκριμένα σκευάσματα.

Παρόλα αυτά, ο εμβολιασμός παραμένει μια προσωπική απόφαση –ακόμη τουλάχιστον– και είναι απόλυτα κατανοητό πως για πολλούς ανθρώπους είτε λόγω επαγγέλματος είτε της κατάστασης της υγείας τους, αποτελούν μια εύλογη επιλογή. Για τους υπόλοιπους όμως –και όσο ακόμη μπορούν να έχουν επιλογή: άνθρωποι με ιστορικά αυτοάνοσων, υπερευαίσθητου ανοσοποιητικού, αλλεργικών αντιδράσεων, γυναικολογικών προβλημάτων, με πρόθεση αναπαραγωγής ή κυοφορούντες, με ιστορικό θρομβοπενίας, ή με καρδιολογικά προβλήματα, θα ήταν καλό να αποφύγουν το εμβόλιο. Ούτως ή άλλως είναι ήδη καλοκαίρι και οι πιθανότητες μόλυνσης με κορωνοϊό, είναι μικρές. Ας περιμένουν τουλάχιστον μέχρι την επόμενη ιική σεζόν, κάπου το Νοέμβρη (που πιθανώς θα αρχίσουν να εμφανίζονται και τα πρώτα σοβαρά περιστατικά ADE) – ίσως μέχρι τότε να έχουν μπορέσει να παρουσιαστούν κάπως αξιόπιστα στοιχεία για τη δράση και τις παρενέργειες των εμβολίων. Για την ώρα η συντονισμένη προπαγάνδα και η λογοκρισία, δεν αφήνουν τέτοια περιθώρια.

Το ότι μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων επιλέγουν να ρισκάρουν τη ζωή τους και τη συνενοχή τους με μια αναδυόμενη δυστοπία, για να πάνε πιο ξέγνοιαστα διακοπές ή γυμναστήριο, είναι εξαιρετικά προβληματικό. (Ας κοιτάξουν τουλάχιστον να αποφύγουν κάθε πιθανή ιική μόλυνση για 3 βδομάδες μετά τον εμβολιασμό τους). Οι υπόλοιποι όμως καλό είναι να αναβάλουν την απόφασή τους. Αν δεν ανησυχούν για την απώλεια της ελευθερίας τους, θα πρέπει τουλάχιστον να ανησυχούν για αυτήν της υγείας τους. Οι βιοτεχνολογικές πλατφόρμες είναι εντελώς καινούργιες και χωρίς κανένα στοιχειωδώς σοβαρό ιστορικό δοκιμών και η βιοτεχνολογία γενικά, πέρα από –ανεκπλήρωτες επί του παρόντος– υποσχέσεις για θεραπεία του καρκίνου με θαυμαστά νανορομπότ και τη μελλοντική δυνατότητα να επιλέγετε το χρώμα ματιών του απογόνου σας, το μόνο που έχει παραγάγει μέχρι τώρα είναι διάφορα φυτικά τερατάκια που καταστρέφουν τα χωράφια και τα υπόλοιπα φυτά.

Εν τέλει, θα έπρεπε να θεωρείται κοινοτοπία ότι τα συμφέροντα των μεγάλων φαρμακευτικών εταιριών και των συμμάχων τους, όχι μόνο δεν συμπίπτουν κατ’ ανάγκη με το γενικό κοινωνικό συμφέρον, αλλά συχνά προωθούνται με ακραία αντικοινωνικές πρακτικές, όπως δείχνουν τα ουκ ολίγα ιατροφαρμακευτικά σκάνδαλα, η εδώ και χρόνια εγκατεστημένη πολυφαρμακία και αχρείαστη συνταγογράφηση, το ιστορικό χρηματοδότησης και δωροδοκίας γιατρών, ερευνητών, δημοσιογράφων, αξιωματούχων και πολιτικών. Κάτω από αυτό το πρίσμα, κάθε επιστημονική καινοτομία, ειδικά στο βιοτεχνολογικό τομέα, μεταφράζεται σε δυνητικό κίνδυνο. Με τα νέου τύπου (CRISPR και mRNA) εμβόλια για πρώτη φορά η γενετική μηχανική καταφέρνει να εισχωρήσει στο ανθρώπινο σώμα σε μαζική κλίμακα και η συζήτηση για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό μοιάζει με πρόβα για ένα νέο καθεστώς όπου οι ιατρικές αποφάσεις που αφορούν τον καθένα και την καθεμιά θα λαμβάνονται ερήμην τους. Η απαλλοτρίωση του ανθρώπινου σώματος και της υγείας του που περιέγραφε πριν χρόνια ο Ιβάν Ίλλιτς, φαίνεται να φτάνει στην ολοκλήρωσή της, μέσα από ένα πλέγμα αλγοριθμικών μοντέλων και διαγνωστικών τεστ. Στο άμεσο γενετικά τροποποιημένο μέλλον η υγεία θα είναι ο δυσπρόσιτος στόχος ενός διαρκή αγώνα συμμόρφωσης με τις εκάστοτε εντολές των κρατών και εταιρειών.

Γλωσσάρι

Ριβοσώματα: πρόκειται για οργανίδια αποτελούμενα από πρωτεΐνες και RNA που μεταφράζουν το mRNA σε πρωτεΐνες.

mRNA: Messenger RNA – Αγγελιοφόρο Ριβονουκλεϊκό Οξύ. Πρόκειται για μακρoμόρια μονού έλικα (σε αντίθεση με τον περιβόητο διπλό έλικα του DNA) που μεταφέρουν τις πληροφορίες για τη σύνθεση πρωτεϊνών από το DNA, που βρίσκεται στον πυρήνα του κυττάρου, στα ριβοσώματα που βρίσκονται στο κυτταρόπλασμα. Έχουν πολύ μικρό χρόνο ζωής, από λίγα λεπτά μέχρι το πολύ 1-2 μέρες.

Ιοί DNA και RNA. Γενικά οι ιοί αποτελούνται από γενετικό υλικό, DNA ή RNA, που περικλείεται συνήθως σε ένα κέλυφος λιπιδίων με κάποιες πρωτεΐνες στην επιφανειά του. Δε μπορούν να αναπαραχθούν μόνοι τους, καθώς δεν έχουν την ικανότητα σύνθεσης πρωτεϊνών, γι’ αυτό και «μολύνουν» συνήθως κύτταρα ώστε να χρησιμοποιήσουν τους κυτταρικούς μηχανισμούς για την αναπαραγωγή του γενετικού τους υλικού και των πρωτεϊνών τους.

Ιοί DNA: όταν εισχωρούν στο κύτταρο, μεταγράφουν τμήματα του DNA σε RNA για την παραγωγή των απαραίτητων πρωτεϊνών οι οποίες περικλείουν το γενετικό τους υλικό.

Ιοί RNA: όταν εισχωρούν στο κύτταρο πολλαπλασιάζουν το γενετικό τους υλικό και μεταφράζουν απευθείας το RNA τους σε πρωτεΐνες. Ο πιο γνωστός εκπρόσωπος είναι φυσικά ο κορωνοϊός.

Ρετροϊοί: ιοί RNA που χρησιμοποιούν το ένζυμο ανάστροφη τρανσκριπτάση για να εγγράψουν το RNA τους στο DNA του κυττάρου και μέσω αυτού να δώσουν τις εντολές για τη σύνθεση των κατάλληλων πρωτεϊνών για την αναπαραγωγή τους. Το πιο διάσημο μέλος τους είναι ο HIV.

Ειδικοί: Χαμηλόβαθμα στελέχη του επιστημονικού Ιερατείου, υπεύθυνα κυρίως για τη μετατροπή του Καπιταλιστικού Συμφέροντος σε Επιστημονικό Δόγμα και από εκεί σε οδηγίες προς τους υπηκόους. Συχνά σχηματίζουν επιτροπές και λυμαίνονται τις πολιτικές υποθέσεις. Αν παρομοιάσουμε τον κόσμο μας με ένα κύτταρο, τότε εμείς είμαστε τα εργοστάσια ενέργειάς του, τα ριβοσώματα δηλαδή, οι ελίτ μας το DNA και οι επιτροπές ειδικών το mRNA.

Υγεία: η κατάσταση της ανθρώπινης φυσιολογίας που συνάδει με τις προβλέψεις και απαιτήσεις των μηχανών και των αλγοριθμικών μοντέλων.

Γαμέτες: Τα γεννητικά κύτταρα και επί τω προκειμένω για τον άνθρωπο, τα ωάρια και σπερματοζωάρια. Έχουν τα μισά χρωμοσώματα από ένα κανονικό κύτταρο (δηλαδή, 23) και απο τη συγχωνευσή τους παράγεται το ζυγωτό κύτταρο και βαθμιαία, ένα ακόμη ανθρωπογενές πρόβλημα.

ADE: Βελτιστοποιημένη Μόλυνση λόγω Αντισωμάτων. Τα αντισώματα (που είναι ένα από τα πολλά όπλα του ανοσοποιητικού) γενικά αδρανοποιούν έναν ιό, προσκολλούμενα πάνω του και καλύπτοντάς τον. Υπάρχει όμως η περίπτωση αυτή η προσκόλληση να είναι ατελής οπότε ο ιός όχι μόνο να μην αδρανοποιηθεί, αλλά να χρησιμοποιήσει τα αντισώματα προς όφελός του, για να μολύνει είτε τα λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού είτε ζωτικά όργανα. Δε συμβαίνει με όλους τους ιούς αυτό, ωστόσο οι κωρονοϊοί είναι από αυτούς που έχουν έντονη σύνδεση με περιστατικά ADE και αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που δεν είχε αναπτυχθεί κάποιο εμβόλιο για κωρονοϊό μέχρι σήμερα. Πρόκειται για μια διαδικασία με πολλές άγνωστες παραμέτρους. Πάντως τα εμβόλια γενικά, επειδή «εκπαιδεύουν» το ανοσοποιητικό με ένα τμήμα, ή μια παραλλαγή του ιού και όχι με τον ίδιο τον ιό, αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισής της, έναντι μιας «φυσικής» μόλυνσης.

Ανθρώπινο Σώμα: Ατελές και ανορθολογικό βιολογικό κατασκεύασμα, προϊόν μιας τυφλής και άνοης εξελικτικής διαδικασίας. Απαιτεί σειρά ρυθμίσεων και παρεμβάσεων, τεχνολογικού, γονιδιακού και πειθαρχικού χαρακτήρα ώστε να είναι στοιχειωδώς λειτουργικό για την Κερδοφορία της Αγοράς.