Του Γιάννη Παπαμιχαήλ
Υπάρχει ίσως σήμερα ένα αλάνθαστο σχεδόν ‘ιδεολογικό τεστ’ για την ασφαλή ανίχνευση του σύγχρονου μεταμοντέρνου ή ‘κοσμοπολίτικα φασίζοντος’ ολοκληρωτισμού: Η μόνιμη, στα όρια του εμμονικού παραληρήματος, καταγγελία της ‘Ακροδεξιάς’ και του ‘λαϊκισμού’, κάθε φορά που οι ταλαιπωρημένες και πολιτικά αποδομημένες κοινωνίες της Ευρώπης επιχειρούν να υπενθυμίσουν στις πολιτικούς εξουσιαστές των Βρυξελλών και του Βερολίνου, τις ιστορικές τους ταυτότητες, τις δημοκρατικές τους παραδόσεις, τις πολιτισμικές συλλογικές τους αξίες, Με άλλα λόγια το κοινό αγαθό των πολιτισμικών και πολιτικών τους καταβολών, επί των οποίων εδράζεται η συνεκτικότητά τους, η συνέχεια τους, συνεπώς ο πραγματικός ανθρωπισμός τους και οι όποιες ανεκτικές ή φιλόξενες διαθέσεις τους.
Δίνουν και παίρνουν πράγματι οι στομφώδεις φιλελευθερίζουσες διακηρύξεις των διαφόρων μεταμοντέρνα και κοσμοπολίτικα σκεπτόμενων στοχαστών και αναλυτών του λεγόμενου ευρωπαϊκού πνεύματος. Σύμφωνα λοιπόν με αυτούς, το «φάντασμα που πλανιέται σήμερα πάνω από την Ευρώπη» είναι το φάντασμα του «εθνικισμού» ή και του «φασισμού». Προφανώς, οι άνθρωποι αυτοί δεν μιλούν για τον εαυτό τους, αφού έχουν προ πολλού σπάσει τον καθρέπτη της ιστορίας που θα τους επέτρεπε να αναγνωρίσουν το πραγματικό πολιτικό και πολιτισμικό τους πρόσωπο.
Θεωρούν αντίθετα, χωρίς μάλιστα να είναι όλοι τους άμεσα ή έμμεσα αμειβόμενοι καθεστωτικοί υπάλληλοι, ότι ο δήθεν αντιεθνικισμός ή ο ψευδεπίγραφος αντιρατσισμός τους είναι κάτι σαν η κύρια ‘αριστερή ιδεολογία του 21ου αιώνα’. Ο κάθε τέτοιος σοσιαλκοσμοπολίτης, για να δείξει τις ‘αριστερές’ ευαισθησίες του, αρκείται συνήθως να προτείνει τη σταδιακή μείωση των μέτρων της οικονομικής λιτότητας, που δημιουργούν σήμερα σε όλη σχεδόν την Ευρώπη λαϊκές δυσαρέσκειες. Συνεπώς, σύμφωνα πάντα με τους σοσιαλκοσμοπολίτες, τα μέτρα που ευνοούν τις λαϊκίστικες συσπειρώσεις της ‘Ακροδεξιάς’.
Τι είναι όμως για τον ολοκληρωτικό σοσιαλκοσμοπολίτη, ο κατά δήλωση αντιφασισμός; Είναι η ακριβώς ανάποδη, η πίσω όψη του ίδιου ακριβώς κοσμοθεωρητικού νομίσματος που χαρακτήριζε τους τρόπους σκέψης του παραδοσιακού φασίστα. Για εκείνον, οι κύριοι αντίπαλοι ήταν οι κομμουνιστές, το εργατικό κίνημα και οι φιλικές προς αυτό συλλογικότητες, οι ξένοι, οι Εβραίοι, οι ομοφυλόφιλοι κλπ.
Στην προέκταση της διεθνοποίησης του μεταεθνικού καπιταλισμού, το αντίπαλο δέος του σημερινού κοσμοπολίτη –θα μου επιτρέψετε να τον χαρακτηρίσω ‘μεταφασίστα’– είναι η επιμονή των λαϊκών ιδίως στρωμάτων των ιστορικών ευρωπαϊκών κοινωνιών να έχουν δικές τους πατρίδες και να διεκδικούν ως πλειονότητες την πολιτική κυριαρχία τους επί αυτών. Για τους πολιτισμικά-πολιτικά υπό παγκοσμιοποίηση, κατά φαντασίαν πολίτες του κόσμου, όλες αυτές οι ιδέες είναι ‘φύση αντιδραστικές’ και αποτελούν «ακροδεξιά αντανακλαστικά».
Το αντίπαλο δέος
Αντίπαλο δέος στη ρητορική του φιλελευθερίζοντος κοσμοπολίτη ‘μεταφασίστα’ (που πιστεύει ότι είναι ανθρωπιστής απλώς και μόνον επειδή αναφέρεται στο νομικό φάντασμα των ατομικών ανθρώπινων δικαιωμάτων), είναι λοιπόν ακριβώς αυτή η Ακροδεξιά, που είναι άλλοτε εικονική, άλλοτε πραγματική. Μια Ακροδεξιά που δεν φαίνεται να αγαπάει με το γνωστό ‘ανθρωπιστικό πάθος’ των ριζοσπαστών κοσμοπολιτών, οτιδήποτε ξένο και διαφορετικό θα ήταν ικανό να διασπάσει την συνεκτικότητα των κοινωνιών. Οτιδήποτε θα ήταν ικανό να πολλαπλασιάσει απεριόριστα τις ιδιαιτερότητες, τις μειονότητες και τους ανταγωνισμούς όλων όσων επικαλούνται τα ίσα νομικά τους δικαιώματα στην καταναλωτική ευημερία.
Το πρώτο πράγματι σημερινό καθήκον κάθε ανθρώπινου ψευτοπροοδευτικού αρπακτικού είναι να φαίνεται ή να δηλώνει φιλάνθρωπος, ανθρωπιστής, υπεράνω προκαταλήψεων και στερεοτύπων, αντιρατσιστής και πάει λέγοντας. Και αυτό τόσο στα δικά του μάτια, όσο ιδίως στα μάτια των άλλων. Ποιών άλλων; Των ευκόλως χειραγωγούμενων νέων μαζών του Δυτικού Κόσμου, που μιμούμενες τις καθεστωτικές ελίτ, φαντασιώνονται πως είναι ή πως θα γίνουν ‘κοσμοπολίτες’. Δηλαδή πως θα ‘προοδεύσουν’ διανοητικά και ηθικά, απλώς και μόνο επειδή υιοθετούν με θρησκευτική ευλάβεια και θρησκόληπτο φανατισμό τις φιλελεύθερες αξίες της πολιτικής θρησκείας του δικαιωματισμού.
Είναι οι αξίες των πολιτισμικά αποικιοκρατούμενων εξαμερικανισμένων ‘παπαγάλων’ της πολιτικής ορθότητας του δεσπότη τους. Των καθεστωτικών υπαλλήλων, διαμορφωτών της κοινής γνώμης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, στα μεγάλα ΜΜΕ, στο μάρκετινγκ, στη διαφήμιση, στις ΜΚΟ κλπ., που έχουν άκριτα υιοθετήσει τις ηθικοπολιτικές χρηστοήθειες και τις παγκοσμιοποιητικές κοσμοαντιλήψεις των οικονομικά και πολιτικά επικυρίαρχων.
Δηλαδή των άμεσα ή έμμεσα εργοδοτών τους που ιστορικά, από τη σκοπιά του ‘τέλους της ιστορίας’, μοιάζουν –παρά τις συγκυριακές δυσκολίες– να θριαμβεύουν τόσο οικονομικά, στο επίπεδο του emporium, όσο και πολιτισμικοπολιτικά, στο επίπεδο του imperium. Κάθε τέτοιος ‘πολίτης του κόσμου’ θεωρεί λοιπόν ότι έχει προοδεύσει μόλις δηλώσει ότι, είτε με τρόπο ριζοσπαστικό είτε πιο ήπια, έχει απαλλαγεί από το βάρος της αίσθησης του συνανήκειν σε μια κάποια, ιστορικά και συναισθηματικά φορτισμένη συλλογική και πολιτική ταυτότητα του ‘παρελθόντος’, δηλαδή σε ένα έθνος.
Συγγένεια με εθνικοσοσιαλισμό
Δεν αρκεί συνεπώς κάποιος να δηλώνει λόγου χάρη ότι «τα σύνορα είναι κάτι το παράλογο και το ξεπερασμένο», ή ότι «είμαστε όλοι μετανάστες» ή ότι τίποτα και κανείς δεν χρειάζεται όρια ή περιορισμούς στα ατομικά του δικαιώματα, τα οποία θα πρέπει να απαλλαγούν από όλες τις κανονικότητες και όλους τους ομογενοποιητικούς κανονισμούς. Τα παραπάνω φιλελεύθερα στερεότυπα της ‘πολιτικής ορθότητας’, του πολιτικά αποβλακωμένου κοινού νου, οφείλουν να είναι συνυφασμένα με την καταγγελία των δήθεν αντίθετων στερεοτύπων, των στερεοτύπων του ‘ανορθολογικού συντηρητισμού’.
Έτσι ο κοσμοπολίτικος δήθεν αντιφασισμός αποκρύπτει την βαθύτερη κοσμοθεωρητική του συγγένεια με το παλαιότερο εθνικοσοσιαλιστικό (Ναζί, National-sozialismus) ιδεώδες του πολίτη ως ατόμου που υπακούει τυφλά στους θεσμούς ή αγωνίζεται για τα τότε πολιτικώς ορθά πεπρωμένα του κράτους του.
Ο σύγχρονος, μετανεωτερικός κοσμοπολιτισμός, ως ολοκληρωτισμός του διεθνοποιημένου και υπό χρηματοπιστωτική ηγεμονία καπιταλισμού (που δεν χρειάζεται πια τόσο πολύ τα εθνικά κράτη, ούτε τις εθνοτικές ταυτότητες των κοινωνιών τους) και ο παραδοσιακός εθνικιστικός παλαιοφασισμός των προηγούμενων εποχών της κρίσης και των ιμπεριαλιστικών πολέμων, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Την ψυχοπολιτική, ιδεολογική, αφηρημένη ένταξη των εξατομικευμένων πολιτών τους, ή (για τους Ναζί) σε ένα συγκεντρωτικό εθνικό κράτος, ή για τους σημερινούς σοσιαλκοσμοπολίτες ‘μεταφασίστες’, σε μια οικουμενική υπερεθνική, πολιτικά φανταστική οντότητα (η παγκοσμιοποιημένη ανθρωπότητα).
Η αποδόμηση των ταυτοτήτων
Και στις δύο περιπτώσεις δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν οι συλλογικές, τοπικές ταυτότητες, όπως έχουν διαμορφωθεί ιστορικά (κοινή γλώσσα, ήθη, έθιμα, θρησκευτικές πεποιθήσεις, συνήθειες, λαϊκές παραδόσεις). Οτιδήποτε δηλαδή συγκροτεί τις δομές κάθε ζωντανής πραγματικής κοινότητας και οτιδήποτε αποδίδει στην κοινωνική και πολιτική ζωή τον συγκεκριμένο χαρακτήρα και τον δυναμισμό της συλλογικότητας. Συλλογικότητας (εθνικής ή ταξικής) που αγωνίζεται για την πολιτική ισότητα ή την κοινωνική δικαιοσύνη επί του εδάφους. Εκεί που οι λαοί ή οι κοινωνικές τάξεις που συγκροτούν την δημοκρατική πλειοψηφία των λαών αυτών, θεωρούν ιστορικά δική τους πατρίδα, δικό τους δηλαδή έδαφος ζωής και εργασίας.
Αν βέβαια η ελληνική κοινωνία δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική ή πολιτισμική της επιβίωση, ή αν η σημερινή Ευρώπη μοιάζει να έχει αποφασίσει να ‘αυτοκτονήσει’, όπως γράφουν ορισμένοι συντηρητικοί αναλυτές, κανείς δεν θα μπορέσει να τους εμποδίσει. Όμως, για ένα μεγάλο μέρος των λαϊκιστών της σημερινής κοσμοπολίτικης δήθεν Αριστεράς (τύπου Podemos, ΣΥΡΙΖΑ κλπ.), οι οποίοι συνήθως δηλώνουν αντιλαϊκιστές, η ψυχοπολιτική σύνδεση του λαού με το έθνος και του έθνους με ένα ιστορικό έδαφος νοηματοδοτημένο ως κοινή πατρίδα, ήταν και παραμένει ένας εφιάλτης.
Ένας εφιάλτης που οι κοσμοπολίτες λαϊκιστές της εθνομηδενιστικής δήθεν Αριστεράς, προσπάθησαν με κάθε τρόπο να αποδομήσουν, να κατατεμαχίσουν σε ασυμφιλίωτους κοινωνικούς ανταγωνισμούς. Να διαλύσουν σε πολιτισμικές ετερογένειες που δεν επιδέχονται κανέναν άλλο συγκερασμό πέραν εκείνου του απολύτως αντισυνεκτικού και υπερολοκληρωτικού της παράθεσης ατομικών συμφερόντων, διαφορών και μειονοτήτων εκτός ιστορικού τόπου και χρόνου, δηλαδή «στον ίδιο γεωγραφικό χώρο την ίδια ιστορική στιγμή».
Όπως οι φασίστες του Μεσοπολέμου
Όλοι αυτοί οι άνθρωποι πιστεύουν ακράδαντα, ίσως μάλιστα και καλόπιστα, ότι είναι προοδευτικοί, σοσιαλιστές, ίσως ακόμα και αναρχικοί. Το πιστεύουν με την ίδια ακλόνητη βεβαιότητα που οι Ιταλοί, οι Γερμανοί και οι Γάλλοι μικροαστοί φασίστες και εθνικοσοσιαλιστές του Μεσοπολέμου πίστευαν ότι ήταν ριζοσπάστες και σοσιαλιστές.
Το πιστεύουν υπό το πρόσημο της ‘νέας πολιτικής ορθότητας’, ή κραδαίνοντας τα λάβαρα του Διαφωτισμού, ή ακόμα στο όνομα της Αριστεράς. Μίας Αριστεράς που είδε τα διεθνιστικά της ιδεώδη να ταυτίζονται ανερυθρίαστα (στην κυριολεξία και μεταφορικά) με τον φιλελεύθερο ανεθνισμό και τη ρατσιστική οικειοφοβεία. Για τους παραπάνω λόγους, οι εθνομηδενιστές θεώρησαν ότι ο δημοκρατικός λαϊκός πατριωτισμός οφείλει να ταξινομείται αυτομάτως στις ακροδεξιές ιδεολογίες. Ένα ποσοτικά σημαντικό τμήμα του ευρωπαϊκού κόσμου έχει ήδη ενταχθεί ιδεολογικά στις παραπάνω ‘κοσμοπολίτικες’ μορφές ‘μεταφασισμού’ που ταιριάζουν και αναλογούν στις προτεραιότητες και στις αντιφάσεις του σημερινού διεθνοποιημένου καπιταλισμού.
Τίποτα το περίεργο, λοιπόν, που οι ιδεοληψίες του παραπάνω ανεθνισμού εμφανίζονται στις πολιτικές συνειδήσεις πολλών νέων ανθρώπων σαν απολίτικος φιλειρηνισμός. Τίποτα το περίεργο που η πολιτισμική εξαθλίωση και ο εξαμερικανισμός πολλών Ευρωπαίων κατατείνουν σε μια βαθύτερη ανθρωπολογικού τύπου μεταβολή των κοινωνικών και πολιτικών συνειδήσεων.
Κατά φαντασίαν προοδευτικοί
Για πολλούς από τους κατά φαντασίαν προοδευτικούς πολίτες, το φανταστικό πολιτικό υποκείμενο της ‘ανθρωπότητας’» συγκροτείται βιοπολιτικά από εξατομικευμένα ή ομαδοποιημένα ομιλούντα δίποδα (χωρίς άλλες σταθερές ταυτότητες) που περιφέρονται ελεύθερα επί του πλανήτη και ενημερώνονται για τα πάντα, κυρίως από το Διαδίκτυο.
Η ορατή πλέον βαρβαρότητα του πολέμου όλων εναντίον όλων και το φάσμα της απόλυτης εξατομίκευσης των κοινωνιών καθίστανται –στο μυαλό και στη φαντασία κάποιων ελευθεριακών της συμφοράς– τα συνώνυμα κάποιας αποεδαφοποιημένης και αποεθνοποιημένης ταξικής σύγκρουσης των θυμάτων της εκμετάλλευσης με τους πλούσιους εκμεταλλευτές τους, σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης. Καθίστανται τα συνώνυμα της ταξικής πάλης των δικαιωματούχων φτωχών και ‘κολασμένων’ για την καταναλωτική και οικονομική τους αυτοπραγμάτωση…
Καταλήγοντας, θα λέγαμε ότι κινδυνεύουμε αν δεχτούμε ότι η διαφοροποίηση της Δεξιάς από την Αριστερά είναι πλέον προβληματική, ότι και οι δύο έννοιες αντανακλούν τις δύο όψεις του ίδιου παγκοσμιοποιημένου νομίσματος (η Δεξιά από πολιτικο-οικονομικής άποψης, η Αριστερά από πολιτικο-πολιτισμικής). Κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε ή σε ένα δεξιόστροφο συμπέρασμα με ψευτοαριστερίζουσες συνδηλώσεις, ή στο αντίστροφο.
Πέραν του παραπάνω διχαστικού διλήμματος, θα περίμενε κάποιος να εμφανιστεί κάτι άλλο, που προς το παρόν δεν φαίνεται. Ένας ευρωπαϊκός λαϊκισμός συλλογικής αντίστασης στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση που δεν θα ταξινομείται, όπως συμβαίνει σήμερα, κυρίως προς τα Δεξιά. Ένας εναλλακτικός θα λέγαμε λαϊκισμός, που θα ξαναδώσει στην πολιτική σκέψη και δράση τη θέση που της αξίζει, έξω από την πεπατημένη.
slpress.gr
( μέσω dromosanoixtos.gr )
