«Από μικρός ήμουν ένα πολιτικοποιημένο άτομο», ήταν η πρώτη κουβέντα που μου είπε ο Κώστας όταν καθίσαμε να κουβεντιάσουμε σε μία καφετέρια κοντά στην πλατεία Ομονοίας. Ο Κώστας ήταν για χρόνια μέλος της ομάδας διαδικτύου του ΣΥΡΙΖΑ, ένα τρολ στο Twitter που έπαιρνε κεντρικά τη γραμμή του κόμματος και την αναπαρήγε στους χιλιάδες ακολούθους του. Δέχτηκε να μου μιλήσει υπό τον όρο της ανωνυμίας για την προστασία της προσωπικότητάς του, καθώς φοβάται ότι αν αποκαλύψει το όνομά του, ανώνυμοι λογαριασμοί θα ανοίξουν πόλεμο εναντίον του.
Με δυο λόγια
Στο πρώτο κείμενο της έρευνάς μας για τα τρολ υπέρ των κομμάτων, ένα πρώην τρολ του ΣΥΡΙΖΑ μας περιγράφει πώς εντάχθηκε στο κόμμα της Κουμουνδούρου και προώθησε τη γραμμή του στο Twitter, χωρίς ωστόσο να λάβει χρήματα ή να διοριστεί ως μετακλητός, όπως συνέβη με άλλους. Ακόμη, ο ίδιος περιγράφει πώς οι τουιτεράδες του ΣΥΡΙΖΑ κατέληξαν από προώθηση της πολιτικής του κόμματος να κάνουν ευθείες επιθέσεις κατά δημοσιογράφων ή προσώπων που διαφωνούσαν ανοιχτά με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Στη συνέχεια παρουσιάζουμε μερικούς λογαριασμούς που κάνουν retweet ή χρησιμοποιούν χάσταγκ ανώνυμων account που υποστηρίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ, παρουσιάζουμε το πώς ξεκίνησαν τα τρολ στην Ελλάδα από το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ, ενώ κλείνουμε με το πώς το εγγενές πρόβλημα των τρολ στο Twitter μπορεί να αποτελέσει απειλή για τη δημοκρατία.
«Στην αρχή κρίναμε τον ΣΥΡΙΖΑ από τα αριστερά, πιστεύοντας ότι ήταν μία “μαλακή αντιμνημονιακή δύναμη”»
Κώστας, πρώην τρολ του ΣΥΡΙΖΑ
Λόγω της έντονης πολιτικοποίησής του, ο Κώστας άρχισε να ασχολείται με το Twitter πολύ πριν γίνει τρολ του ΣΥΡΙΖΑ. «Στο πανεπιστήμιο ήμουν ενταγμένος σε πολιτικές οργανώσεις και πήρα μέρος σε διάφορα κινήματα, όπως αυτό κατά των εξορύξεων πετρελαίου. Τον Δεκέμβριο του 2008 πήρα μέρος στην κατάληψη της Λυρικής. Απέκτησα λογαριασμό στο Twitter το 2009, πολύ πριν γίνει μαζικό. Μου άρεσε, γιατί μπορούσα να εκφράζω τις αριστερές απόψεις μου όχι μόνο σε δύο-τρεις φίλους, αλλά σε χιλιάδες άτομα. Είχε πλάκα, αφού όπου και να ήμουν μπορούσα να τουιτάρω για την πολιτική επικαιρότητα. Το έκανα από αριστερή σκοπιά, χωρίς να είμαι ενταγμένος σε κάποιο κόμμα, όπως το ΚΚΕ ή τον ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν ακόμα η εποχή που το Twitter ήταν ένα καθαρά πολιτικό μέσο, όπου μπορούσες να αναπτύξεις “πολιτικές φιλίες”, θα μπορούσαμε να πούμε “πολιτικές συμμαχίες”. Ακόμη, για πολλούς χρήστες λειτούργησε και ως μία πλατφόρμα για αδιαμεσολάβητη ροή πληροφορίας, την οποία αρνούνταν να μεταδώσουν τα λεγόμενα “συστημικά ΜΜΕ”. Σε αυτό το πλαίσιο, εγώ ήμουν από αυτούς που έκαναν κριτική σε δύο πράγματα. Το πρώτο ήταν η άνοδος του φασισμού μέσω του ΛΑΟΣ, του πρώτου ακροδεξιού κόμματος που μπήκε σε ελληνική κυβέρνηση μετά την πτώση της Χούντας. Το δεύτερο ήταν τα μνημόνια. Μάλιστα, τότε κρίναμε και τον ΣΥΡΙΖΑ από τα αριστερά, πιστεύοντας ότι ήταν μία “μαλακή αντιμνημονιακή δύναμη”. Αυτά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν τα χρόνια της αθωότητας, όταν κάποιοι τουιτεράδες απέκτησαν απήχηση στο μέσο με βάση αυτά που έλεγαν και με βάση πραγματικά trends».
Τι είναι τα τρολ;
Στο διαδίκτυο ο όρος «τρολ» έχει μεγάλη ιστορία και δεν εφαρμόζεται μόνο στην πολιτική και τις αντιπαραθέσεις της. Ο παραδοσιακός ορισμός του είναι η δημιουργία αναστάτωσης και χάους στο διαδίκτυο, ξεκινώντας καυγάδες ή ενοχλώντας (harass) ανθρώπους με οποιονδήποτε τρόπο.
Για τις ανάγκες αυτού του ρεπορτάζ οριοθετήσαμε την έννοια του «τρολ» ως ενός επώνυμου ή ανώνυμου λογαριασμού που προωθεί προκλητικές ή επιτηδευμένες απόψεις και γεγονότα, συχνά ψευδή, τα οποία στοχεύουν είτε στην προώθηση ενός πολιτικού μηνύματος και των φορέων του, είτε στην καταπολέμηση ενός αντίθετου πολιτικού μηνύματος, προχωρώντας συχνά σε επιθέσεις κατά άλλων χρηστών.
Η στρατολόγηση
Ο Κώστας ήταν ένας από τους τουιτεράδες που κατέβηκαν στην πλατεία Συντάγματος, για να διαμαρτυρηθούν με τους αγανακτισμένους. Τότε ήρθε σε επαφή με τον ΣΥΡΙΖΑ. «Εκείνη την περίοδο η πολιτική κουβέντα στο Twitter άρχισε να έχει μία μεγαλύτερη επίδραση, τουλάχιστον στον μικρόκοσμο των κοινωνικών δικτύων. Πολιτικοί και κόμματα έβλεπαν πως όταν ένα στέλεχός τους έκανε ένα tweet, το έκαναν 50 retweet. Όταν έκανα εγώ ένα tweet, είχα 500 retweet. Στα επιτελεία άρχισαν να διαπιστώνουν ότι κάποιοι άλλοι είχαν σταδιακά μεγαλύτερη απήχηση από τους ίδιους.
Ενώ ήταν ακόμα αντιπολίτευση, ο ΣΥΡΙΖΑ παρατήρησε ότι κάποιοι άνθρωποι τον στήριξαν, χωρίς να είναι μέλη του. Κάποιους από αυτούς προσπάθησε να μας στρατολογήσει. Η πρώτη δικτύωσή μας έγινε στο Σύνταγμα, στους Αγανακτισμένους. Εκεί γνωστοί τουιτεράδες, που μιλούσαν μόνο διαδικτυακά, άρχισαν να γνωρίζονται μεταξύ τους. Εκεί έγινε και η πρώτη όσμωση τουιτεράδων με τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος πολύ έξυπνα έβαλε τη νεολαία του και στρατολόγησε κόσμο. Εμένα με προσέγγισαν, επειδή ήμουν από τους πολύ γνωστούς τουιτεράδες. Και με στρατολόγησαν μαζί με άλλους δυνατούς χρήστες του μέσου. Όταν με κάποιον τρως ξύλο στην πορεία, τότε αρχίζεις να τον εμπιστεύεσαι. Όταν μου πρότειναν να ενταχθώ στην ομάδα τους, δεν είχα τη φιλοδοξία να μπω στο κόμμα ή να κάνω πολιτική καριέρα. Το μόνο που ήθελα ήταν να επηρεάσω κόσμο απέναντι στη λαίλαπα των μνημονίων. Αυτό δεν αφορούσε μόνο εμένα. Γενικά τα πρώτα τρολ που στήριξαν τον ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν αριστεροί ιδεολόγοι που ήθελαν να αντιταχθούν στη λογική του μνημονιακού μονόδρομου. Γι' αυτό και δεν φοβόμασταν να στηλιτεύσουμε τα κακώς κείμενα του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο, καλώς ή κακώς, ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε το κόμμα που φαινόταν ότι μπορεί να βάλει τέλος σε αυτή την πολιτική. Αυτός ήταν ο λόγος που στρατολογηθήκαμε ως τρολ στο κόμμα».
«Όταν μου πρότειναν να γίνω τρολ, δεν είχα τη φιλοδοξία να κάνω πολιτική καριέρα. Ήθελα απλώς να επηρεάσω κόσμο απέναντι στα μνημόνια»
Κώστας, πρώην τρολ του ΣΥΡΙΖΑ
Ο Κώστας μου είπε ότι η δουλειά των τρολ άλλαξε ριζικά το 2012, «όταν διαφάνηκε ότι αργά ή γρήγορα ο ΣΥΡΙΖΑ θα γίνει κυβέρνηση. «Τα πράγματα σοβάρεψαν και το κόμμα αποφάσισε να οργανώσει καλύτερα τους υποστηρικτές του στο Twitter. Ήθελε να τους μετατρέψει από μονάδες σε μία οργανωμένη ομάδα με οργανωμένη δράση. Κεντρικό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση έπαιξαν ηγετικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, κάποια από τα οποία αργότερα ασχολήθηκαν με το θέμα των τηλεοπτικών αδειών και το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης», είπε ο ίδιος.
Οι διαφωνίες
Παρά την όλο και πιο οργανωμένη δουλειά των τρολ του ΣΥΡΙΖΑ από το 2012, ο Κώστας μου είπε ότι «εκτός από τη βασική ομάδα διαδικτύου, μέσα στο κόμμα λειτουργούσαν και άλλες ομάδες τρολ, που συνδέονταν με διαφορετικές τάσεις μέσα στο ΣΥΡΙΖΑ και ηγετικά στελέχη που εξέφραζαν αυτές τις τάσεις. Μάλιστα, κάποια τρολ έκαναν και πράγματα που ήταν ενάντια στη γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ. Για παράδειγμα, προχωρούσαν σε δολοφονία χαρακτήρα κατά μελών ή υποστηρικτών του κόμματος ή εν γένει της Αριστεράς, όταν αυτοί εξέφραζαν τη διαφωνία τους με κάποια κεντρική απόφαση. Μερικοί λογαριασμοί έφτασαν στο σημείο να στηρίζουν τρολ της ΝΔ κατά συριζαίων. Ένα κλασικό παράδειγμα εσωτερικής αντιπαράθεσης είναι αυτό που προέκυψε με τα ψηφοδέλτια του 2015 σχετικά με το ζήτημα αν θα εντάσσονταν στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ που δεν είχαν ψηφίσει το δεύτερο μνημόνιο. Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ ξέσπασε τεράστια διχογνωμία. Αυτή αποτυπώθηκε στα τρολ του κόμματος, κάποια από τα οποία άρχισαν να βρίζουν εμάς που λέγαμε ότι δεν θέλουμε στο ΣΥΡΙΖΑ υποψηφίους όπως τη Θεοδώρα Τζάκρη και τον Μάρκο Μπόλαρη, γιατί τους θεωρούσαμε εκπροσώπους του παλιού κατεστημένου».
«Τρολ προχωρούσαν σε δολοφονία χαρακτήρα κατά μελών του ΣΥΡΙΖΑ ή αριστερών, όταν αυτοί εξέφραζαν τη διαφωνία τους με απόφαση του κόμματος»
Κώστας, πρώην τρολ του ΣΥΡΙΖΑ
Αξιόπιστες πηγές είπαν στο inside story ότι «εκτός από επιδραστικούς τουιτεράδες, ο ΣΥΡΙΖΑ έβαζε να τουιτάρουν από ανώνυμους λογαριασμούς και υπαλλήλους μίντια που πρόσκειντο στο ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμη, από τότε που ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση, δημοσιογράφοι που εργάζονταν σε γραφεία τύπου υπουργείων μπήκαν κι αυτοί στο παιχνίδι, αφού τους λέγανε “εμείς εδώ κάνουμε και αυτό, δίνουμε τη μάχη μας στο Twitter”. Πολλοί το κάνουν, όχι γιατί αναγκαστικά πιστεύουν στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά γιατί πιστεύουν ότι αν ο ΣΥΡΙΖΑ χάσει την εξουσία, αυτοί θα χάσουν τη δουλειά τους».
Η γραμμή από την Κουμουνδούρου στο κοινό μέιλ
«Όταν ο Αλέξης Τσίπρας έδινε συνέντευξη στο Twitter, μπαίναμε να βοηθήσουμε με αβανταδόρικες ερωτήσεις, θετικά σχόλια και retweet»
Κώστας, πρώην τρολ του ΣΥΡΙΖΑ
Ζήτησα από τον Κώστα να μου πει ποιες ήταν οι υποχρεώσεις ενός στρατολογημένου τρολ. «Είχαμε έναν συντονιστή, ο οποίος ξέραμε ότι είχε έδρα στην Κουμουνδούρου. Ήταν μέλος του κόμματος και ξέραμε το όνομά του. Τα πρωινά έστελνε ένα μέιλ στην κοινή λίστα με όλα τα τρολ, περίπου 100 άτομα, στην οποία ήμουν και εγώ. Εκεί μας προωθούσε τα non-paper, όπου μας έλεγε ποια θέματα έπρεπε να “παίξουμε” στο Twitter και με ποια χάσταγκ. Γνωρίζαμε ότι τα μέιλ έβλεπαν και μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ. Στις αρχές, τα περισσότερα θέματα αφορούσαν στην πολιτική του κόμματος, ήταν δηλαδή μία θετική πολιτική προπαγάνδα υπέρ του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ. Για να δώσουμε μερικά παραδείγματα: τουιτάραμε υπέρ μιας διαδήλωσης κατά του ΕΝΦΙΑ και υποστηρίζαμε πόσο άδικος φόρος είναι. Όταν ο Αλέξης Τσίπρας έδινε συνέντευξη στο Twitter, μπαίναμε να βοηθήσουμε με αβανταδόρικες ερωτήσεις, θετικά σχόλια και retweet. Όταν ήρθε ο Σλάβοϊ ΖίζεκΣλάβοϊ Ζίζεκ| el.wikipedia.org, βομβαρδίσαμε με σχόλια, tweet, retweet. Αυτό ήταν ένα δώρο στα χέρια του ΣΥΡΙΖΑ, που έβλεπε τα χάσταγκ του πρώτα σε τάσεις στο Twitter. Ουσιαστικά ήμασταν κάτι σαν τους influencers στο Instagram σήμερα: αντί να πουλάμε παπούτσια, πουλούσαμε τον Τσίπρα».
Η μνημονιακή στροφή και η κρίση
Η δουλειά των αντιμνημονιακών τρολ ήταν πιο εύκολη μέχρι τις εκλογές τον Ιανουάριο του 2015, αφού «το αντιμνημονιακό κύμα στην κοινωνία ήταν τόσο ισχυρό, που ουσιαστικά κανείς δεν τολμούσε να υποστηρίξει την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου στο Twitter και όποιος το έκανε, έτρωγε διαδικτυακό “ξύλο” από τα τρολ», είπε ο Κώστας στο inside story.
Ωστόσο, τα πράγματα έγιναν πιο δύσκολα, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία. «Τότε, εξαιτίας και εσωτερικών αντιθέσεων στο κόμμα, αποφασίστηκε να διαγραφεί η λίστα με τα τρολ και να φτιαχτεί νέα, ώστε να μην έχουν πλέον πρόσβαση κάποιοι που το κόμμα δεν εμπιστευόταν. Άλλαξαν κωδικοί σε λογαριασμούς. Οι υπεύθυνοι ήθελαν μόνο ένας σκληρός πυρήνας να βλέπει τα non-paper και να τα διοχετεύει στο Twitter. Υπήρχε τεράστια εσωστρέφεια, με τους μισούς να λένε ότι “πάμε να γίνουμε μνημονιακοί” και τους άλλους μισούς να απαντούν “ωριμάστε ρε, τώρα είμαστε εξουσία”. Αυτό βγήκε στο διαδίκτυο και άρχισαν οι σφαγές μεταξύ παλαιών συντρόφων».
Για χρόνια τουιτάραμε κατά της δημιουργίας του γηπέδου της ΑΕΚ στη Νέα Φιλαδέλφεια, αλλά όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση, οι Πάντζας και Φλαμπουράρης είπαν ότι το γήπεδο θα γίνει
Κώστας, πρώην τρολ του ΣΥΡΙΖΑ
Εκείνη την περίοδο ο Κώστας άρχισε σταδιακά να διαφωνεί με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε η ομάδα. «Ξέραμε ότι ήμασταν εκτελεστικό όργανο. Άρα δεν συζητούσαμε τη γραμμή, την παίρναμε και την τουιτάραμε. Ωστόσο, αρκετοί ήμασταν σκεπτόμενοι άνθρωποι και αυτό άρχισε να δημιουργεί προβλήματα. Για παράδειγμα, για χρόνια τουιτάραμε κατά των επιχειρηματιών και συγκεκριμένα της δημιουργίας του γηπέδου της ΑΕΚ στη Νέα Φιλαδέλφεια. Ωστόσο, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση, είδαμε τον Γιώργο Πάντζα και τον Αλέκο Φλαμπουράρη να αλλάζουν ουσιαστικά τη γραμμή και να λένε ότι το γήπεδο της ΑΕΚ θα γίνει στη Νέα Φιλαδέλφεια, όπως ήθελε ο Δημήτρης Μελισσανίδης. Η αλλαγή γραμμής σε αυτό το θέμα ήταν κομβική, αφενός γιατί οι αντιδράσεις ανάμεσα στην ομάδα διαδικτύου ήταν μεγάλες, αφετέρου γιατί είναι χαρακτηριστική της κυβερνητικής μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ.
Όταν οι υπεύθυνοι από το κόμμα είδαν τις αντιδράσεις σε μία σειρά από ζητήματα, ακολούθησαν μία σταλινική προσέγγιση, λέγοντας “αυτή είναι η γραμμή και αν σας αρέσει”. Μετά είδα και άλλα. Όταν πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ άρχισαν να γίνονται υπουργοί με τον ΣΥΡΙΖΑ, μας ζητήθηκε να σβήσουμε tweet που είχαμε κάνει γι’ αυτούς, όπως ήταν για παράδειγμα ο κ. Μπόλαρης, που ήταν άλλωστε υφυπουργός Υγείας στην υπόθεση των οροθετικών. Ξαφνικά, λοιπόν, κληθήκαμε να προστατέψουμε αυτούς, ενάντια στους οποίους παλέψαμε, για να φέρουμε την αλλαγή που ευαγγελιζόταν ο ΣΥΡΙΖΑ».
Από την πολιτική προπαγάνδα στις προσωπικές επιθέσεις
Σύμφωνα με πολλές πηγές που μίλησαν στο inside story, η μνημονιακή μετάλλαξή του ΣΥΡΙΖΑ άλλαξε τον τρόπο δράσης των τρολ. «Καθώς ο μνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούσε να προπαγανδίσει την αντιμνημονιακή πολιτική που εγκατέλειψε οριστικά με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, τα τρολ άλλαξαν στόχευση και προχώρησαν μαζικά και οργανωμένα σε προσωπικές επιθέσεις. Οι υπεύθυνοι άρχισαν να μας ζητάνε να στοχοποιούμε πολιτικούς αντιπάλους σε προσωπικό επίπεδο και όχι σε πολιτικό. Ενώ στο παρελθόν μας έλεγαν “σήμερα παίζουμε το πρόγραμμα Θεσσαλονίκης με αυτά τα χάσταγκ”, μετά τη μνημονιακή στροφή του κόμματος επικράτησε σταδιακά η σκανδαλοθηρία σε στιλ “γράψτε ότι αυτός από τη ΝΔ θα πάει φυλακή”. Κάποιοι αντιδράσαμε σε αυτό και δεν τα τουιτάραμε. Ωστόσο, η στροφή από το πολιτικό στο προσωπικό κάποιους μας ξενέρωσε. Γουστάραμε να γράφουμε αντιφασιστικά tweet υπέρ του Φύσσα, γιατί ήμασταν ιδεολόγοι. Γι’ αυτό και το κάναμε καλά και είχαμε απήχηση, κάτι που ήταν ένας από τους παράγοντες που έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Αυτό που σίγουρα δεν θέλαμε ήταν να κάνουμε προσωπική επίθεση στον Βαρβιτσιώτη ή τον Γεωργιάδη, όσο κι αν διαφωνούσαμε μαζί τους πολιτικά. Όταν το είδα αυτό, κατάλαβα ότι η φάση είχε χάσει για πάντα την πλάκα της και σίγουρα εγώ δεν θα υποστήριζα τη μεταμόρφωση του ΣΥΡΙΖΑ σε μνημονιακό κόμμα μέσω προσωπικών επιθέσεων. Έτσι και έφυγα. Δεν ήθελα να γίνω ένα τυφλό κομματικό εργαλείο».
Μπορείτε να διαβάσετε τη συνέχεια του άρθρου στο insidestory.gr
