Ο Γουόρεν Μπάφετ έγινε 90
ετών. Αποκλείεται να μην τον ξέρετε, αλλά και να μην τον ξέρετε, τα
παγκόσμια ΜΜΕ θα φροντίσουν να τον μάθετε μέσα από τις αγιογραφίες που
φιλοτεχνούν με τη μέγιστη επιμέλεια για κάθε άνθρωπο που η προσωπική ή
εταιρική του περιουσία ξεπερνά μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτομάτως εντάσσεται στις λίστες των υπερπλουσίων, που μοιάζουν με τα
συναξάρια των χριστιανών αγίων, οσίων και μαρτύρων. Μόνο που αντί για
μαρτύρια, θαύματα κι ευεργεσίες, μας πληροφορούν για την αξία των
επενδυτικών τους χαρτοφυλακίων, τις εξαγορές, τα χρηματιστηριακά τους
ανδραγαθήματα, τα ακριβά τους διαζύγια, τα πολυτελή τους γούστα ή τον
λιτό βίο που συνοδεύει την τεράστια περιουσία τους. Α, και τις
φιλανθρωπίες τους. Τη γενναιοδωρία με την οποία μοιράζουν λεφτά σε
κοινωφελείς σκοπούς. Σ’ αυτό μοιάζουν κάπως με τους αγίους των
συναξαρίων που μοίραζαν τις περιουσίες τους στους αθλίους της εποχής
τους, πριν αφιερωθούν στην πίστη τους. Μόνο που οι άγιοι των συναξαρίων
του Forbes το ρίχνουν στη φιλανθρωπία εκ του ασφαλούς, αφού η περιουσία
τους απογειωθεί κι ένα ευφυές σύστημα φοροαπαλλαγών ερεθίσει τη
γενναιοδωρία τους.
Ο Μπάφετ έγινε 90 ετών. Να τα χιλιάσει ο άνθρωπος, το λέω και το εννοώ χωρίς ίχνος ταξικής μνησικακίας, χωρίς τον σαρκασμό του ψοφοδεούς Καραγκιόζη που ευχόταν στον πολυχρονεμένο του πασά «ο θεός να του κόβει μέρες (του πασά) και να του δίνει χρόνια (του Καραγκιόζη)». Να τα χιλιάσει, γιατί ο χρόνος κι ο κύκλος του καθενός είναι λαχνός ατομικός και μοναδικός. Προφανώς ο Μπάφετ έχει χίλιες φορές περισσότερες πιθανότητες να τα χιλιάσει από μένα και πολύ περισσότερο από ένα παιδί που γεννιέται τώρα στο Τσαντ ή στη Σιέρα Λεόνε, αλλά κανείς μας δεν ζει στις στατιστικές και τις πιθανότητες, καθένας κολυμπά στη δική του πισίνα τύχης και αναγκαιότητας. Καθένας μπορεί να τα χιλιάσει ή να τα κακαρώσει στο επόμενο δευτερόλεπτο.
Ο Μπάφετ έγινε 90, αλλά το περιουσιακό του ενδιαίτημα, η Berkshire Hathaway Inc., υπήρξε πριν απ’ αυτόν και πιθανότατα θα υπάρχει πολύ μετά απ’ αυτόν, ως απόηχος του βιομηχανικού καπιταλισμού των προηγούμενων αιώνων, ώς πολυσχιδές υβρίδιο του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού της εποχής μας, με απροσδόκητες επιδράσεις στην καθημερινότητά μας. (Οσο άγνωστη κι αν είναι η Berkshire Hathaway στους περισσότερους Νεοέλληνες, στους παλιότερους κάτι θα θυμίζουν οι κάλτσες και τα καλσόν Berkshire που τις μεταπολεμικές δεκαετίες μεταμόρφωναν τα απεριποίητα και κουρασμένα πόδια των μανάδων μας σε αντικείμενα ανδρικού πόθου.)
Ο Μπάφετ έγινε 90, και το γεγονός έδωσε αφορμή στους αγιο-βιογράφους του μιας ανακεφαλαίωσης της ζωής και της επιχειρηματικής του διαδρομής ως συμπύκνωσης του θριάμβου του καπιταλισμού. «Ο πιο τυχερός άνθρωπος που θα έχει γεννηθεί ποτέ στον κόσμο μέχρι σήμερα θα είναι το μωρό που θα γεννηθεί στις μέρες μας στις ΗΠΑ», λέει ο Μπάφετ εξαίροντας τη δύναμη του καπιταλισμού. «Το 1791, είχαμε πληθυσμό 4 εκατομμυρίων, δεν έβλεπες τριγύρω κάτι για το οποίο ήθελες να μιλήσεις. Σήμερα βλέπεις 75 εκατομμύρια ιδιόκτητα σπίτια. Βλέπεις 260 εκατομμύρια οχήματα. Βλέπεις σπουδαία κολέγια, εξαιρετικά νοσοκομεία. Βλέπεις το διαδίκτυο. Ολα αυτά συνέβησαν μέσα από το σπουδαίο σύστημα του καπιταλισμού. Αυτό δεν συνέβη επειδή οι Αμερικανοί ήταν πιο έξυπνοι, ούτε επειδή δεν δούλεψαν περισσότερο. Είχαμε ένα σύστημα που δούλεψε».
Να πω πως έχω αντίρρηση, ψέματα θα πω. Το σύστημα δούλεψε. Δούλεψε, θριάμβευσε, έγινε οικουμενικό, καταλαμβάνοντας κάθε σπιθαμή της Γης. Με ιδιομορφίες, γεωγραφικές ή εθνικές εκδοχές, αποκλίσεις, πάντως ο καπιταλισμός είναι παντού, σε πείσμα του αντικαπιταλισμού μας. Δεν ξέρω πόσα παιδιά σ’ όλο τον κόσμο που γεννιούνται σήμερα μπορεί να είναι το ίδιο τυχερά με τα Αμερικανόπουλα, αλλά στο ίδιο σύστημα ανήκουν και οι αποτυχίες, έτσι δεν είναι; Είναι εύκολο, όταν είσαι στην κορυφή της ζωής, της δόξας, του πλούτου, να βλέπεις το ποτήρι όχι απλά μισογεμάτο, αλλά ξέχειλο.
Ο Μπάφετ έγινε 90 ετών. Να τα χιλιάσει ο άνθρωπος, το λέω και το εννοώ χωρίς ίχνος ταξικής μνησικακίας, χωρίς τον σαρκασμό του ψοφοδεούς Καραγκιόζη που ευχόταν στον πολυχρονεμένο του πασά «ο θεός να του κόβει μέρες (του πασά) και να του δίνει χρόνια (του Καραγκιόζη)». Να τα χιλιάσει, γιατί ο χρόνος κι ο κύκλος του καθενός είναι λαχνός ατομικός και μοναδικός. Προφανώς ο Μπάφετ έχει χίλιες φορές περισσότερες πιθανότητες να τα χιλιάσει από μένα και πολύ περισσότερο από ένα παιδί που γεννιέται τώρα στο Τσαντ ή στη Σιέρα Λεόνε, αλλά κανείς μας δεν ζει στις στατιστικές και τις πιθανότητες, καθένας κολυμπά στη δική του πισίνα τύχης και αναγκαιότητας. Καθένας μπορεί να τα χιλιάσει ή να τα κακαρώσει στο επόμενο δευτερόλεπτο.
Ο Μπάφετ έγινε 90, αλλά το περιουσιακό του ενδιαίτημα, η Berkshire Hathaway Inc., υπήρξε πριν απ’ αυτόν και πιθανότατα θα υπάρχει πολύ μετά απ’ αυτόν, ως απόηχος του βιομηχανικού καπιταλισμού των προηγούμενων αιώνων, ώς πολυσχιδές υβρίδιο του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού της εποχής μας, με απροσδόκητες επιδράσεις στην καθημερινότητά μας. (Οσο άγνωστη κι αν είναι η Berkshire Hathaway στους περισσότερους Νεοέλληνες, στους παλιότερους κάτι θα θυμίζουν οι κάλτσες και τα καλσόν Berkshire που τις μεταπολεμικές δεκαετίες μεταμόρφωναν τα απεριποίητα και κουρασμένα πόδια των μανάδων μας σε αντικείμενα ανδρικού πόθου.)
Ο Μπάφετ έγινε 90, και το γεγονός έδωσε αφορμή στους αγιο-βιογράφους του μιας ανακεφαλαίωσης της ζωής και της επιχειρηματικής του διαδρομής ως συμπύκνωσης του θριάμβου του καπιταλισμού. «Ο πιο τυχερός άνθρωπος που θα έχει γεννηθεί ποτέ στον κόσμο μέχρι σήμερα θα είναι το μωρό που θα γεννηθεί στις μέρες μας στις ΗΠΑ», λέει ο Μπάφετ εξαίροντας τη δύναμη του καπιταλισμού. «Το 1791, είχαμε πληθυσμό 4 εκατομμυρίων, δεν έβλεπες τριγύρω κάτι για το οποίο ήθελες να μιλήσεις. Σήμερα βλέπεις 75 εκατομμύρια ιδιόκτητα σπίτια. Βλέπεις 260 εκατομμύρια οχήματα. Βλέπεις σπουδαία κολέγια, εξαιρετικά νοσοκομεία. Βλέπεις το διαδίκτυο. Ολα αυτά συνέβησαν μέσα από το σπουδαίο σύστημα του καπιταλισμού. Αυτό δεν συνέβη επειδή οι Αμερικανοί ήταν πιο έξυπνοι, ούτε επειδή δεν δούλεψαν περισσότερο. Είχαμε ένα σύστημα που δούλεψε».
Να πω πως έχω αντίρρηση, ψέματα θα πω. Το σύστημα δούλεψε. Δούλεψε, θριάμβευσε, έγινε οικουμενικό, καταλαμβάνοντας κάθε σπιθαμή της Γης. Με ιδιομορφίες, γεωγραφικές ή εθνικές εκδοχές, αποκλίσεις, πάντως ο καπιταλισμός είναι παντού, σε πείσμα του αντικαπιταλισμού μας. Δεν ξέρω πόσα παιδιά σ’ όλο τον κόσμο που γεννιούνται σήμερα μπορεί να είναι το ίδιο τυχερά με τα Αμερικανόπουλα, αλλά στο ίδιο σύστημα ανήκουν και οι αποτυχίες, έτσι δεν είναι; Είναι εύκολο, όταν είσαι στην κορυφή της ζωής, της δόξας, του πλούτου, να βλέπεις το ποτήρι όχι απλά μισογεμάτο, αλλά ξέχειλο.
Ειδικά όταν είσαι η παγκόσμια υπερδύναμη και μπορείς να διαβουκολείς τον πλούτο των εθνών από τη Wall Street, όταν μπορείς να ελέγχεις την τροφή των ανθρώπων από το χρηματιστήριο του Σικάγου, όταν κρατάς τα κλειδιά του παγκόσμιου ψηφιακού χωριού από την ασφάλεια της Σίλικον Βάλεϊ, αισθάνεσαι ότι το «σύστημα» δουλεύει. Ακόμη και στις χειρότερες κρίσεις του δουλεύει. Για ποιον δουλεύει, όμως; Κι αν του πιστώσουμε τα 75 εκατ. ιδιόκτητων σπιτιών και τα αντίστοιχα ικανοποιημένα αμερικανικά νοικοκυριά, σε ποιον θα χρεώσουμε τους 600.000 άστεγους και τα 40 εκατ. σε κίνδυνο έξωσης και αστεγίας; Γιατί οι ευτυχισμένοι πιστώνονται στο «σύστημα», ενώ οι δυστυχισμένοι, οι αποτυχημένοι, οι «λούζερ», οι αποκλεισμένοι, οι φτωχοί κατανέμονται στην κακή μοίρα ή στην προσωπική ανικανότητά τους;
Κι έπειτα, αν απλωθούμε στον ιστορικό χρόνο του σπουδαίου καπιταλισμού, στον οποίο με ιδεολογική και ταξική έπαρση αποδίδει ο Μπάφετ κάθε θαύμα της σύγχρονης εποχής -το διαδίκτυο, τα καλά νοσοκομεία, την εξάλειψη των επιδημιών, την αύξηση του προσδόκιμου ζωής-, σε ποιους θα αποδώσουμε τις αθλιότητές του; Το δουλεμπόριο που προμήθευσε με βαμβάκι τα πρώτα κλωστήρια της Berkshire, τις γενοκτονίες των πληθυσμών της Αφρικής που εξασφάλιζαν την ακατάπαυστη ροή πρώτων υλών, χρυσού, διαμαντιών, καουτσούκ, κακάο, τους δυο παγκόσμιους πολέμους που έχτισαν τη βιομηχανία χάλυβα, τον ρατσισμό που επιβιώνει τρομακτικά στο κέντρο του παγκόσμιου καπιταλισμού; Πράγματι, το σύστημα δούλεψε και δουλεύει. Αλλά μαζί και χάρη και στα πιο απεχθή επιτεύγματά του.
Είναι βολικό να αξιολογείς ένα σύστημα από την ασφάλεια των κορυφαίων επιτευγμάτων του. «Το σύστημα δουλεύει», λέει ο Μάγος της Ομάχα με τα 85 δισ. δολάρια προσωπική περιουσία. «Το σύστημα δουλεύει», υποθέτουμε ότι θα είπε ο φαραώ Ακενατόν αντικρίζοντας τις κοιλάδες των πυραμίδων, θεμελιωμένων σε ποταμούς αίματος σκλάβων. «Ναι, το σύστημα δουλεύει», είπε κι ο αυτοκράτορας Γουάν Λι επιβλέποντας το Σινικό Τείχος των 8.000 χιλιομέτρων και της απλήρωτης δουλειάς εκατομμυρίων στρατιωτών και αιχμαλώτων στο πέρασμα 1.000 χρόνων. «Τελικά, το σύστημα δουλεύει», θα είπε και ο Περικλής βλέποντας το θαύμα της Ακρόπολης -όσο πρόλαβε-, χτισμένο με τη δουλειά των άφθονων δούλων και με το κλεμμένο ταμείο της Δηλιακής Συμμαχίας. «Πράγματι, το σύστημα δουλεύει», έλεγαν αυτάρεσκα και οι Σοβιετικοί ηγέτες όταν ολοκλήρωσαν τον εξηλεκτρισμό της ΕΣΣΔ ή όταν έστειλαν τον Γκαγκάριν στο Διάστημα, αποδεχόμενοι ως αναγκαίο τίμημα τα γκουλάγκ ή την έλλειψη βασικών αγαθών από το τραπέζι των νοικοκυριών.
Ολα τα συστήματα δουλεύουν μέχρι να καταρρεύσουν. Τα συστήματα τα κάνουν οι άνθρωποι. Οταν το ισοζύγιο ικανοποίησης-δυσφορίας γέρνει υπέρ της δεύτερης, τα συστήματα αποσταθεροποιούνται, παρακμάζουν, καταρρέουν κάτω από το ίδιο τους το βάρος ή ανατρέπονται. Τα συστήματα τα χτίζουν και τα κατεδαφίζουν οι άνθρωποι. Αυτή είναι η ταπεινή και απλοϊκή εισφορά της στήλης στην τούρτα γενεθλίων του Γουόρεν Μπάφετ.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Υπάρχει ταξικός πόλεμος, πράγματι, αλλά είναι η τάξη μου, η τάξη των πλουσίων που κάνει τον πόλεμο και κερδίζουμε.Γουόρεν Μπάφετ, συνέντευξη στους New York Times, 2006
