"Όμως, το αληθινό πρόβλημα είναι, βέβαια, το πρόβλημα της σχέσης της εργατικής τάξης με το σύγχρονο έθνος : σχέση βαθιά, σε μεγάλο βαθμό υποβαθμισμένη από τον μαρξισμό, που είχε την τάση να το εξετάζει είτε κάτω από το πρίσμα της απλής ιδεολογικής κυριαρχίας της αστικής τάξης (πράγμα που έκανε κυρίως η Γ' Διεθνής) είτε κάτω από το πρίσμα της συμμετοχής της κάθε εργατικής τάξης στον εθνικό πολιτισμό (αυστρο-μαρξισμός).Δεύτερο απόσπασμα από την ίδια έκδοση, σελ. 134 :
Δεν μπαίνει φυσικά ζήτημα να αμφισβητήσουμε τις ιδεολογικές επιδράσεις του αστικού εθνικισμού πάνω στην εργατική τάξη, αλλά να αντιληφτούμε ότι δεν είναι παρά μία από τις πλευρές, πολύ μερική, του προβλήματος. Αν και η ύπαρξη και οι πρακτικές της εργατικής τάξης εγκυμονούν ήδη ένα ιστορικό ξεπέρασμα του έθνους με τη σύγχρονη έννοιά του, δεν μπορούν ωστόσο στις συνθήκες του καπιταλισμού να υλοποιηθούν παρά μόνο ως η εργατική παραλλαγή αυτού του έθνους.
Η χωρότητα και η ιστορικότητα κάθε εργατικής τάξης είναι μια παραλλαγή του δικού της έθνους, τόσο γιατί είναι σφηνωμένες μέσα στη χωρική και στην χρονική μήτρα, όσο και διότι είναι συστατικό μέρος αυτού του έθνους ως συνιστώσα του συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα στην εργατική τάξη και την αστική τάξη. Εφόσον υπάρχουν εθνικές εργατικές τάξεις, υπάρχει διεθνοποίηση της εργατικής τάξης, καθώς επίσης και εργατικός διεθνισμός : αυτό αρχίζουμε να το κατανοούμε και πρέπει να εννοούμε τούτη τη φράση με μια ριζική σημασία όχι πως υπάρχει κάποιος πρότερος διεθνισμός και κάποια διεθνοποίηση εργατών που παίρνουν σε συνέχεια εθνικές μορφές, μια ουσία υπερ- ή αν-εθνική που εκδηλώνεται μέσα σε ένα πλαίσιο εθνικό ή που απλώς συγκεκριμενοποιείται σε εθνικές συνθήκες και ιδιομορφίες.
Η καπιταλιστική εργασιακή διαδικασία που συνεπάγεται τη διευρυνόμενη συνεργασία (τη διεθνοποίηση της εργατικής τάξης) προϋποθέτει την εθνική υλικότητα και θέτει έτσι τις αντικειμενικές βάσεις αυτής της συνεργασίας ως εργατικό διεθνισμό. Η σημερινή τάση προς την παγκοσμιοποίηση των διαδικασιών και του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας δεν είναι ποτέ -όπως και στην περίπτωση του κεφαλαίου που σπονδυλώνεται με αυτούς- διεθνοποίηση ή υπερεθνοποίηση. Δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο εθνική μετάβαση στον σοσιαλισμό, όχι απλώς με την έννοια ενός καθολικού προτύπου, προσαρμοσμένου στις εθνικές ιδιομορφίες, αλλά με την έννοια μιας πολλαπλότητας πρωτότυπων δρόμων προς τον σοσιαλισμό, που οι γενικές αρχές του αντλούνται από τη θεωρία και την πείρα του παγκόσμιου εργατικού κινήματος και δεν μπορούν επομένως παρά να είναι πίνακες -οδηγοί...".
"... Πιο σημαντικό είναι το ότι οι κλασσικοί του μαρξισμού, αν και τονίζουν πάντοτε τις σχέσεις μεταξύ έθνους και κοινωνικών τάξεων, παραδέχονται καθαρά και ξάστερα ότι το έθνος εξακολουθεί να υπάρχει και μετά τον μαρασμό του κράτους στην αταξική "κομμουνιστική κοινωνία".
Πρόβλημα πελώριο: έχουμε εδώ μια πραγματικότητα, το "έθνος" που εξετάζεται ως οικονομικό-πολιτικό κι πολιτιστικό αντικείμενο στη θεμελιακή του σχέση με τις κοινωνικές τάξεις, που ανάγεται διαρκώς στο βασικό πολιτικο-στρατηγικό πρόβλημα του προλεταριακού διεθνισμού και του οποίου παραδεχόμαστε τη συνέχιση της ύπαρξής του ακόμη και μετά την απονέκρωση του Κράτους και το τέλος της διαίρεσης της κοινωνίας της τάξης..... Τονίζουμε βέβαια το γεγονός ότι δεν θα πρόκειται για το ίδιο έθνος.: ωστόσο καμία σύγκριση εδώ με τις αναλύσεις που αφορούν το σβήσιμο του Κράτους, αφού ο προλεταριακός διεθνισμός, μετά το τέλος του χωρισμού σε τάξεις, δεν μπορεί να υπηρετεί το σβήσιμο του έθνους, όπως η "αντικατάσταση της διακυβέρνησης των ανθρώπων από τη διαχείριση των πραγμάτων". .
Συμπέρασμα πρώτο : οι εθνικά διαμορφωμένες εργατικές τάξεις γίνονται διεθνιστικές χωρίς να απωλέσουν την εθνική ουσία τους, χωρίς την οποίαν απλά δεν νοούνται στην ταξική πάλη. Το συμπέρασμα αυτό του Πουλαντζά συνιστά δημιουργική συνέχεια της σκέψης του Αντόνιο Γκράμσι ιδίως για την ενεργή συμμετοχή της εργατικής τάξης στην εθνική-λαϊκή ζωή, στην ζωή της εθνικής κοινότητας και στον ριζοσπαστικό της μετασχηματισμό.
Συμπέρασμα δεύτερο : η εθνική κοινότητα είναι μια ιστορική δομή που εμφανίζεται με την ταξική κοινωνία και όχι με τον καπιταλισμό. Βαθιά μετασχηματισμένη, υπάρχει και στην κομμουνιστική κοινωνία. Το νεωτερικό έθνος αποτελεί μια επικαιροποίηση και μια ιδιαίτερη συμπύκνωση μιας εθνικής κοινότητας που προυπήρχε από τον καπιταλισμό και το καπιταλιστικό κράτος (άρα, δεν "κατασκευάστηκε" πρωτογενώς από αυτό, όπως συνηθίζεται να λέγεται και να γράφεται από ένα φάσμα που ξεκινά από τον κ. Λιάκο και φτάνει στον αντι- εθνικό μαρξισμό και στην αναρχία).
Αυτά γράφτηκαν από τον Νίκο Πουλαντζά το 1978, όταν οι κομμουνιστές διανοούμενοι, χωρίς να αγνοούν ή να υποτιμούν τα μερικά, ταυτοτικά και μη άμεσα ταξικά προβλήματα (ο Πουλαντζάς αναφέρεται εν εκτάσει στις τότε μορφές τους, ιδίως στο γυναικείο ζήτημα), ενδιαφέρονταν ακόμη για την ηγεμονία και την εξουσία της εργατικής τάξης και του λαού, πρώτιστα σε εθνική κλίμακα, ενδιαφέρονταν για την συγκρότηση μιας ηγεμονικής πλειοψηφίας των υποτελών τάξεων στα πλαίσια του έθνους και επί του έθνους. Από τότε πέρασαν 42 χρόνια και κύλησε πολύ νερό στο ποτάμι της συνείδησης της πλειοψηφίας της αριστερής διανόησης. Και, ας το πούμε και αυτό, πολύ χρήμα στις τσέπες της. Διανοητές σαν τον Πουλαντζά σήμερα μας λείπουν πάρα πολύ. Γιατί ο μαρξισμός υποχώρησε και , έστω προσωρινά σε ιστορική κλίμακα, ηττήθηκε. Και γιατί οι βασικοί εκφραστές του ή τον εγκατέλειψαν ή τον καταχρώνται κατά τρόπο σκανδαλώδη. Πήγαν, με την μια μορφή ή την άλλη, με τους νικητές.
facebook.com/dimitris.belantis
