Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί η ανεργία είναι επιλογή της Κυβέρνησης του Σύριζα αλλά και όλων των κομμάτων που βρίσκονται στη Βουλή, που θέλουν την χώρα στην ευρωζώνη ή αλλιώς που προτιμούν η χώρα να έχει ξένο νόμισμα.
Η βασική τους θέση είναι, ότι αν όλοι επιθυμούσαν να δουλέψουν με χαμηλότερους μισθούς, και σε ένα περιβάλλον χωρίς καμία εργατική προστασία, τότε η ανεργία ως θέμα θα έκλεινε, ανεξαρτήτως της ασκούμενης δημοσιονομικής πολιτικής.
Δεν θα ήθελα εδώ αμέσως να τονίσω ποιους βολεύει ένα τέτοιο επιχείρημα, αλλά μπορώ απλά να πω, ότι σε μια εγχρήματη οικονομία, ο ισχυρισμός αυτός συνιστά «σφάλμα σύνθεσης».
Σφάλμα σύνθεσης αποτελεί το να ισχυριστεί κάποιος, ότι ό,τι ισχύει για ένα μέλος μιας ομάδας, ισχύει και για το σύνολο της ομάδας. Με άλλα λόγια αν κάθεται στο σινεμά, στη μπροστινή θέση, ένα ψηλός, και εσείς δεν βλέπετε, αν σηκωθείτε όρθιος θα βλέπετε, άλλα αν όλοι σηκωθούν όρθιοι τότε και πάλι δεν θα βλέπετε. Αυτό συνιστά «σφάλμα σύνθεσης» ή συνιστά «απατηλή σύνθεση». Ότι ισχύει για έναν δεν ισχύει για όλους.
Είτε όμως μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει, θα πρέπει να πούμε ότι αυτός ο τρόπος σκέψης, είναι θεμελιώδης λίθος στο σκεπτικό της οικοδόμησης του ευρώ. Δηλαδή ισχυρίζονται ότι η απασχόληση συνδέεται αντίστροφα με το ύψος των μισθών. Όσο πιο χαμηλοί οι μισθοί και οι εργατικές πρόνοιες τότε τόσο πιο πολύ η απασχόληση θα είναι υψηλότερη και αντιστρόφως.
Ας το δούμε αυτό το θέμα. Τι σημαίνει ότι κάτι πουλιέται σε χαμηλότερη τιμή; Σημαίνει δυο πράγματα:
1) Ότι κάποιος πληρώνει λιγότερα χρήματα για να αγοράσει ένα αγαθό που επιθυμεί και ταυτοχρόνως κάποιος επιθυμεί να εισπράττει λιγότερα από το αγαθό που πουλάει. Αυτό σε ατομικό επίπεδο.
2) Στο σύνολο της οικονομίας, εμείς πληρώνουμε λιγότερα για προϊόντα που αγοράζουμε, άλλα ταυτόχρονα εισπράττουμε και λιγότερα για τα ιδία προϊόντα που εμείς παρήγαμε.
Διακρίνατε πουθενά ότι η πτώση των τιμών να έχει κάποια επίδραση στη ποσότητα που θα παραχθεί στο σύνολο της οικονομίας; Δεν φαίνεται κάτι τέτοιο.
Πιθανολογώ ότι αν μια επιχείρηση μειώσει τις τιμές των προϊόντων της, μετά από μείωση των μισθών των εργαζομένων της, ίσως αυξήσει τα κέρδη της. Πιθανολογώ επίσης ότι αν κάποιος προσφέρει την εργασία του σε χαμηλότερη τιμή, ίσως αρπάξει την δουλειά από ένα πιο ακριβό εργάτη.
Άλλα αν όλοι οι εργαζόμενοι μειώσουν θεληματικά τις αποδοχές τους, ή εξαναγκαστούν, μάλλον θα έχουμε αντίθετο αποτέλεσμα, και περαιτέρω αύξηση της ανεργίας και περαιτέρω μείωση της παραγωγής.
Νομίζω να έγινε κατανοητή η έννοια «σφάλμα σύνθεσης».
Με άλλα λόγια, με την αναδιανομή του εισοδήματος, από την εργασία προς τους καπιταλιστές, μειώνοντας του μισθούς και τα μεροκάματα, η εργασία μεν γίνεται φθηνότερη αλλά ταυτοχρόνως και η συνολική ζήτηση για κατανάλωση θα μειωθεί. Υπάρχει λόγος οι επιχειρήσεις να παράγουν πιο πολλά καταναλωτικά προϊόντα αφού η ζήτηση έχει μειωθεί; Μάλλον όχι. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι οι καπιταλιστές θα στρέψουν την παραγωγή, δαπανώντας σε επενδυτικά προϊόντα, και έτσι στο μέλλον θα παράγουν πιο πολλά καταναλωτικά προϊόντα. Ίσως, αλλά αυτό αποτελεί μάλλον ευχή, δεδομένου του μακροχρόνιου χαρακτήρα του ισχυρισμού. Γιατί κάποιος άλλος θα μπορούσε να ισχυριστεί, ότι με την αναδιανομή του εισοδήματος, οι καπιταλιστές θα κάνουν μεγαλύτερες αποταμιεύσεις και έτσι ίσως μειωθεί πολλαπλασιαστικά το εισόδημα και αυξηθεί η ανεργία.
Απ’ ότι φαίνεται μια γενική αναδιανομή του εισοδήματος από την εργασία στους καπιταλιστές και αντιστρόφως, δεν μπορεί να συνιστά συστηματική θεωρία ανάπτυξης, αίτιου και αιτιατού.
Το θέμα παραμένει, έχουμε ανεργία και η Κυβέρνηση έχει διαλέξει ως μέσο ανατροπής αυτής της κατάστασης, την αναδιανομή του εισοδήματος εις βάρος της εργασίας και υπέρ του κεφαλαίου. Μετά από 8 χρονιά λιτότητας η συνταγή «αναδιανομή» αποδεικνύεται λάθος.
Εκείνο λοιπόν που είναι ευκρινές είναι ότι δεν υπάρχουν δουλειές και το κυριότερο, δεν δημιουργούνται δουλειές, ενώ 500.000 ελληνόπουλα μετανάστευσαν για μια καλύτερη ζωή.
Με άλλα λόγια στην οικονομία υπάρχουν άνθρωποι που κάθονται, που επιθυμούν να εργαστούν με τα τρέχοντα μεροκάματα, αλλά δεν υπάρχει κάποιος, αυτή την εργατική δύναμη να την αγοράσει και να την βάλει στη δουλειά.
Αυτό σημαίνει ότι εμείς, ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας, δαπανάμε λιγότερο και αποταμιεύουμε περισσότερο από εκείνο το επίπεδο που θα ήταν συνεπές προς την πλήρη απασχόληση και έτσι έχουμε ανεργία και μειωμένο εθνικό εισόδημα.
Τι σημαίνει αποταμιεύουμε πιο πολύ; Τι σημαίνει αποταμίευση με άλλα λόγια; Αποταμίευση είναι η τελική μας αμοιβή, δηλαδή για τα νοικοκυριά είναι ότι απομένει, αν από το εισόδημα αφαιρέσουμε την κατανάλωση και τους φόρους. Αν αφαιρέσουμε και τις επενδυτικές δαπάνες των επιχειρήσεων αυτό που απομένει είναι η συνολική αμοιβή όλου του ιδιωτικού τομέα. Αυτό που μένει «η συνολική αμοιβή» στο τέλος του έτους, το λέμε αποταμίευση. Αν η αποταμίευση είναι μεγαλύτερη από τις επενδυτικές δαπάνες, τότε έχουμε ύφεση και ανεργία. Αν η επενδυτικές δαπάνες είναι μεγαλύτερες από την αποταμίευση θα έχουμε ανάπτυξη.
Το ερώτημα που εγείρεται τώρα, είναι ποιος άραγε θα μπορούσε να δαπανήσει, αν ο ιδιωτικός τομέας δεν δαπανά, αφού δεν ικανοποιείται με την τελική του αμοιβή, την αποταμίευση;
Φυσικά η Κυβέρνηση πρέπει να δαπανήσει ως εκείνο το σημείο που θα επιτευχθεί η πλήρης απασχόληση. Η δαπάνη του κράτους συνιστά έκχυση παραπάνω ζήτησης στην οικονομία, για περισσότερα αγαθά, υπηρεσίες και εργασία. Η δαπάνη του κράτους, είναι το λεγόμενο έλλειμμα του κράτους, που αποτελεί έσοδο του ιδιωτικού τομέα και η οποία δαπάνη μας δίνει την δυνατότητα μετά να καταναλώσουμε, να επενδύσουμε και να ικανοποιήσουμε την τελική μας επιθυμία για αποταμίευση, την τελική μας αμοιβή, σε αντιστοιχία με την αύξηση του εθνικού εισοδήματος και την εξαφάνιση της ανεργίας.
Αν μια Κυβέρνηση δεν επιλέξει αυτή την οδό τότε κατ’ ανάγκη έχει επιλέξει την ανεργία, ούτως ή άλλως.
Εμείς, ως συνολικός ιδιωτικός τομέας, είναι αδύνατον, κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις, να αναλάβουμε την συνολική δαπάνη της οικονομίας. Γιατί είναι αδύνατον; Γιατί τα ιδιωτικά δάνεια αντιστοιχούν σε ιδιωτικό χρέος. Κάθε ιδιωτική συναλλαγή μπορεί να δημιουργήσει ένα αξιόγραφο (εισόδημα), άλλα ταυτόχρονα δημιουργεί και μια αντίστοιχη υποχρέωση. Αν αιφνιδίως αναδιανείμουμε την υπάρχουσα δυνατότητα δαπάνης, ίσως μειώσουμε την επιθυμία μας για μεγαλύτερη αποταμίευση και έτσι να αυξήσουμε την ζήτηση και την απασχόληση. Άλλα αυτό δεν είναι νομοτελειακό, δεν είναι σίγουρο ότι θα συμβεί και αν συμβεί, θα είναι τόσο βραχυχρόνιο, γιατί όλοι σύντομα θα βρεθούμε με μεγάλα χρέη και θα καταρρεύσουμε όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα..
Κατά συνέπεια η δαπάνη του κράτους είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για την διαρκή αύξηση του εισοδήματος, για την διατήρηση της ανεργίας σε επίπεδο κάτω από 2%, για ένα ικανοποιητικό επίπεδο αποταμίευσης και η κοινωνία να μην έχει χρέη, ή αν έχει, να μπορεί να ανταποκριθεί.
Εδώ, θα μπορούσε να αντιτείνει κάποιος, μα τις δαπάνες του κράτους εμείς πάλι δεν θα τις πληρώσουμε μέσω της φορολογίας ή τους τόκους από τον δανεισμό του κράτους, πάλι εμείς δεν θα τους πληρώσουμε; Όχι βέβαια, μια χώρα που εκδίδει το δικό της νόμισμα ποτέ δεν δανείζεται ή φορολογεί για να δαπανήσει.
Δαπανά ανεξαρτήτως της φορολογίας και του δανεισμού.
Μια χώρα που είναι επικυρίαρχη, φορολογεί για την προστασία της αξίας του εθνικού νομίσματος και δανείζεται για να θέτει τα επιτόκια της στο επίπεδο που επιθυμεί. Καμία σχέση με την δαπάνη του κράτους δεν έχει η φορολογία και ο δανεισμός του κράτους.
Το έλλειμμα λοιπόν του κράτους δεν είναι εκτροπή αλλά νόμος.
Και μια τελευταία παρατήρηση. Δαπανώντας η κυβέρνηση με στόχο να ικανοποιήσει το στόχο της πλήρους απασχόλησης πιθανότατα να καλύπτει ισχυρές τάσεις υπερβολικής αποταμίευσης από τους πλούσιους. Πάντα μια κυβέρνηση που έχει αυτό τον στόχο, ποτέ δεν πρέπει να παραγνωρίζει την δίκαιη διανομή του εισοδήματος, και προς αυτό τον στόχο έχει όπλο της την αυστηρότατη φορολογία και τα μικρότερα ελλείμματα, που θα στηρίζουν εκείνη την ζήτηση, που θα αντιστοιχεί στην πλήρη απασχόληση.
Ενώ λοιπόν η χώρα μας έχει τις δυνατότητες να εισέλθει στη λεωφόρο της οικονομικής ανάπτυξης, εγκαταλείποντας το ευρώ, το κατεστημένο της χώρας, κυβέρνηση, πολιτικά κόμματα, παραγωγικές εργοδοτικές τάξεις, υπό την ηγεσία των τραπεζιτών, για όγδοη συνεχόμενη χρονιά ασελγούν πάνω της, επιμένοντας στις πολιτικές του ευρώ που επιβάλλουν διαρκή λιτότητα, φτώχεια.
Διαλέγοντας η κυβέρνηση το ευρώ, συμμετέχει στην πάλη εναντίον των εργαζομένων, εναντίον της μεσαίας τάξης, που είναι ραχοκοκαλιά των Ευρωπαϊκών Εθνών, υπέρ των συμφερόντων των τραπεζιτών και της υπόλοιπης ευρωπαϊκής ελίτ, για την οποία βέβαια οι πολιτικοί είναι καλοπληρωμένο αναλώσιμο είδος.
Με την δικαιολογία ότι το ευρώ το βρίσκουμε από τις εξαγωγές, και κατά συνέπεια πρέπει να διαλυθεί το κράτος και να ισοπεδωθούν οι αμοιβές, έτσι ώστε να γίνουμε ανταγωνιστικοί, δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να προκαλούν την ίδια πολιτική και στα άλλα κράτη της ευρωζώνης. Αν κάθε κράτος κάνει το ίδιο, φυσικά δεν αλλάζει τίποτα ως προς την ανταγωνιστικότητα, άλλα η αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των κερδών και κατά των μισθών παραμένει!
Η λιτότητας από τον 19ο αιώνα έχει ακριβώς αυτό τον στόχο.
Δεν το μάθαμε ακόμα; Πέρασαν 8 χρονιά και η ύφεση βαθαίνει. Το μέλλον είναι ζοφερό. Καιρός δεν είναι να απαλλαγούμε από αυτή την καλοπληρωμένη, διακοσμητική, δουλοπρεπή Βουλή, και να αποκαταστήσουμε την Δημοκρατία με το Εθνικό μας Νόμισμα κάνοντας τις αποφάσεις μας Ιστορία;
Είθε το 2018 να είναι το Σωτήριο Έτος ως θαύμα, με την έννοια ως αντίδραση με γνώση και με δύναμη που μας δίνει η γνώση. Αυτό λέγεται Θαύμα. Είναι στο αίμα μας, είναι στο μυαλό, είναι στο όραμα μας.
Είναι sic να γίνουμε πάλι Έλληνες.
* Ο Σπύρος Στάλιας, είναι Οικονομολόγος Ph.D -spyridonstalias@hotmail.com
