του Μιχάλη Χονδροκούκη
Η κρισιμότητα της διάκρισης μεταξύ πατριωτισμού και εθνικισμού και η ανάγκη θωράκισης του λαού από την εθνικιστική χειραγώγηση προβάλλει σήμερα ως μια τρομερή έλλειψη. Είναι ένα ζωτικό πολιτικό καθήκον που παραμελήθηκε ή απορρίφθηκε και οι συνέπειές του είναι ολέθριες.
Όταν ο πατριωτισμός σήμερα υπαγορεύει:
- την αντίσταση στον ευρωατλαντικό άξονα (ΗΠΑ και ΕΕ) που καταδυναστεύει το λαό μας…
- την υπεράσπιση του εργαζόμενου λαού μας από τα εισαγόμενα, μνημονιακά, επιθετικά μέτρα που κάνουν εξοντωτική την εκμετάλλευση προς όφελος των ντόπιων και ξένων μονοπωλίων…
- τη λαϊκή πάλη ενάντια στην καταστρατήγηση κάθε δημοκρατικού δικαιώματος, ενάντια στην αντιδημοκρατική παραβίαση της λαϊκής βούλησης από το ευρωατλαντικό πρακτορείο και τους ντόπιους συνεργάτες-υποτακτικούς του…
Όταν ο πατριωτισμός σήμερα καλεί σε:
- αντίσταση στα αμερικανικά σχέδια στα Βαλκάνια…
- καταγγελία και απόρριψη του εθνικιστικού αλυτρωτισμού από κάθε μεριά των συνόρων…
- αμοιβαίο σεβασμό κάθε έθνους…
- υπεράσπιση της αλληλεγγύης των λαών ενάντια στους ιμπεριαλιστές…
τότε
… ποιος θα είχε την πολιτική τύφλωση να πει ότι πατριωτισμός και εθνικισμός είναι το ίδιο;
… ποιος θα είχε την πολιτική ανευθυνότητα να πει ότι σήμερα θα ήταν αμελητέο να γνωρίζει ο λαός τη διαφορά του πατριωτισμού από τον εθνικισμό;
… ποιος θα είχε την πολιτική μυωπία να πει ότι η ύπαρξη ενός λαϊκού πατριωτικού μετώπου δεν θα βοηθούσε στη συσπείρωση δυνάμεων στην πάλη κατά του ιμπεριαλισμού σε κάθε επίπεδο;
… ποιος θα είχε την πολιτική εμμονή να πει ότι (παρά τη θεωρητική αδυναμία, τον αντιδιαλεκτικό χαρακτήρα και την πασιφανή πρακτική αποτυχία του εγχειρήματος) εξακολουθεί ο αντικαπιταλισμός να είναι η βάση της δυνητικής λαϊκής συσπείρωσης;
Δυστυχώς, για το λαό, το λένε ακόμη αρκετοί στην αριστερά. Το έλεγαν από την εποχή της αντίστασης στις ναζιστικές και φασιστικές δυνάμεις κατοχής του ’40 οι περισσότεροι τροτσκιστές, ενώ ο λαός με το πατριωτικό μέτωπο μεγαλουργούσε δημιουργώντας επαναστατική ιστορία. Το λέει η νέα βάρδια του ΚΚΕ που, υιοθετώντας την τροτσκιστική ανάλυση για το ΕΑΜ και απεμπολώντας τη λενινιστική μεθοδολογία για τον ιμπεριαλισμό και τη σχέση της θέσης μιας χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και του χαρακτήρα της επανάστασης εκεί, μας λέει ότι σήμερα η Ελλάδα είναι μικροϊμπεριαλιστική και ότι ο πατριωτισμός είναι ο αγώνας κατά του καπιταλισμού γενικώς (λες και είμαστε κάτοικοι των ΗΠΑ). Το λέει και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, όπου ο τροτσκισμός κυριαρχεί ιδεολογικά και οι λίγες φωνές που διαφοροποιούνται, απλώς αξιοποιούνται για τις επαφές στα οιωνεί μετωπικά εγχειρήματα, ενώ η πολιτική που χαράσσεται παραμένει: αντι-καπιταλισμός, αντι-εθνικισμός, αντι- ό,τι…
Όσοι από ιστορική άγνοια ή ιδεολογικές αγκυλώσεις μετέτρεψαν τις τελευταίες δεκαετίες τον πατριωτισμό σε ταμπού για την αριστερά –παραγνωρίζοντας ή αποκρύπτοντας τον αντιιμπεριαλιστικό και δημοκρατικό του προοδευτικό χαρακτήρα και ταυτίζοντάς τον με τον εθνικισμό– φέρουν τεράστια ευθύνη. Και όπως μετατρέπουν την ταξική πάλη σε ένα αφηρημένο, ετεροπροσδιοριζόμενο "αντί", σε αντι-καπιταλισμό, έτσι μετατρέπουν και την αντιιμπεριαλιστική πάλη σε έναν ασαφή και λειψό αντι-εθνικισμό. Και είναι ασαφής και λειψός ο αντιεθνικισμός τους, διότι δεν αντιδιαστέλλεται στον λαϊκό, προοδευτικό πατριωτισμό· και μη αποδεχόμενοι έναν τέτοιο πατριωτισμό, δεν αφήνουν κανέναν χώρο για πατριωτικά αντανακλαστικά· αυτά θεωρούνται καταδικαστέα και όσοι τα έχουν, εσφαλμένα ταυτίζονται με τους εθνικιστές. Έτσι, αφήνοντας στην πράξη μόνο τους εθνικιστές-φασίστες και τους εκάστοτε κυβερνητικούς σφουγκοκωλάριους των ΗΠΑ-ΕΕ να μεταχειρίζονται με τον υποκριτικό, χυδαίο και απατηλό τρόπο τους τον πατριωτισμό, πετούν την αριστερά στο κοινωνικό περιθώριο, στον μικρόκοσμο του αντικαπιταλισμού, όπου οι μη κομμουνιστές για την ώρα δεν έχουν ούτε το ενδιαφέρον να πλησιάσουν.
Και για να προλάβουμε τη σκέψη των οπαδών της καθαρής και αμόλυντης επανάστασης, εκείνων που προσεγγίζουν με πλατωνικούς όρους την πολιτική: Φυσικά και υπάρχει ένα όριο στις τακτικές υποχωρήσεις στις οποίες προβαίνει το επαναστατικό κίνημα, προκειμένου να επιτύχει τον στρατηγικό του στόχο. Όμως, η πατριωτική πάλη δεν αποτελεί μια τακτική υποχώρηση· αποτελεί μια τακτική επίθεσης ενάντια στα πιο άμεσα σχέδια του ιμπεριαλισμού!
- Έχει όρια αυτή η τακτική; Βεβαίως, και πρέπει να περιγράφονται με σαφήνεια.
- Ποια είναι τα όρια από τα «αριστερά» και ποια από τα «δεξιά»;
«Αριστερό» όριο: κατ’ αρχάς δεν εγκαταλείπουμε την αναφορά στον πατριωτισμό, αναδεικνύουμε το πώς διαμεσολαβεί την ταξική πάλη, επισημαίνουμε τους όρους σύνδεσης των ταξικών και πατριωτικών ζητημάτων (σχετικά με το θέμα, βλ. εδώ και εδώ), δίνουμε θεμελιακό ρόλο στον πατριωτισμό κατά την οικοδόμηση του λαϊκού μετώπου στην εποχή του ιμπεριαλισμού –ειδικά σε μια εξαρτημένη χώρα– και αντιδιαστέλλουμε το λαϊκό, αντιιμπεριαλιστικό και δημοκρατικό περιεχόμενό του στον εθνικισμό, τον σοβινισμό και τον αλυτρωτισμό, ώστε να διαφοροποιηθούμε σαφώς από την τροτσκιστική-αναρχική ανιστορική και αντιδιαλεκτική παρανόηση που ταυτίζει πατριωτισμό και εθνικισμό για να τα απορρίψει σαν να ήταν ένα.
«Δεξιό» όριο: αντιδιαστέλλουμε το λαϊκό, αντιιμπεριαλιστικό και δημοκρατικό περιεχόμενό του στον εθνικισμό, τον σοβινισμό και τον αλυτρωτισμό, ώστε να διαφοροποιηθούμε σαφώς από τους εθνικιστές-φασίστες, τους κυβερνητικούς σφουγκοκωλάριους των ΗΠΑ-ΕΕ και όσους άλλους ταυτίζουν εσκεμμένα σε επίπεδο ρητορικής τον πατριωτισμό και τον εθνικισμό, μόνο για να αλλοιώσουν τελικά τον πατριωτισμό, να αφαιρέσουν το προοδευτικό και αγωνιστικό του περιεχόμενο και τελικά να του δώσουν εθνικιστικό περιεχόμενο.
Οποιοδήποτε από τα δύο όρια παραβιαστεί, τότε η τακτική της πατριωτικής πάλης ακυρώνεται· είτε από τα «αριστερά» –οπότε απορρίπτεται ο πατριωτισμός σαν να ήταν εθνικισμός– είτε από τα «δεξιά» –οπότε καπελώνεται ο πατριωτισμός από τον εθνικισμό. Και στις δύο αντίθετες περιπτώσεις το κοινό στοιχείο είναι ότι ο πατριωτισμός αφομοιώνεται από τον εθνικισμό…
…αυτό, δηλαδή, που θέλουν οι αστοί.
Η αριστερά μπορεί και πρέπει να είναι αγωνιστική, ενωτική, ριζοσπαστική, δημοκρατική, πατριωτική, αντιιμπεριαλιστική και επαναστατική. Δεν πρέπει να είναι μυωπική, απομονωτική, αυτοπεριθωριοπούμενη, εμμονική, υποταγμένη σε ανιστορικές παρανοήσεις και ιδεαλιστικές απολυτοποιήσεις. Στο βαθμό που κυριαρχούν οι απολυτοποιήσεις, αρχίζει η δυσκινησία της δήθεν ιδεολογικής καθαρότητας· μιας καθαρότητας που βασίζεται πάντα σε κάποιο ιδεαλιστικό και αντιδιαλεκτικό σφάλμα… και στον βαθμό που υπερτερεί η πολιτική της καθαρότητας των ιδεών, όπως ακριβώς συμβαίνει και στον κόσμο των Ιδεών του Πλάτωνα, επικρατεί η ακινησία, η μη μεταβολή… δηλαδή, όσον αφορά το επαναστατικό κίνημα, βάλτωμα και μη ανάπτυξη.
Όμως, η ζωή, αυτή η βρόμικη πραγματικότητα που περιλαμβάνει και τις καθαρές ιδέες, αλλά περιορισμένες στα κεφάλια ολίγων, πρέπει να κινηθεί και κινείται. Μόνο που την πρωτοβουλία της κίνησης την έχει ο ταξικός μας αντίπαλος, ο οποίος δεν έχει εμμονές, δεν έχει συναισθηματισμούς και δεν υπακούει σε καθαρότητες: όταν θέλει, τη μια γίνεται εθνικιστής και την άλλη κοσμοπολίτης, τη μια «δημοκράτης» και κοινοβουλευτικός και την άλλη φασίστας. Εμείς δεν έχουμε το περιθώριο να δίνουμε την πρωτοβουλία σε αυτούς τους χαμαιλέοντες. Πρέπει να μην τους αφήνουμε ποτέ το πεδίο ελεύθερο:
- στα οικονομικά είμαστε ο εργαζόμενος λαός που το ταξικό του συμφέρον είναι αντίθετο από εκείνο των αστών και των μονοπωλίων τους·
- στα πολιτικά, είμαστε ο δημοκράτης λαός που η κυριαρχία του είναι ασύμβατη με την κυριαρχία των πολιτικών εκπροσώπων των μονοπωλίων και των ιμπεριαλιστικών κέντρων·
- στα εθνικά, είμαστε ο πατριώτης λαός που τα συμφέροντά του αντίθετα από τα σχέδια των ιμπεριαλιστικών μηχανισμών και αναζητά την ειρήνη και την αλληλεγγύη μαζί τους άλλους λαούς·
… και στην ώρα της κορύφωσης της σύγκρουσης, είμαστε ο επαναστάτης λαός που σπάει τον πάγο και χαράσσει τον δρόμο!
Για να κατορθώσει ο λαός μας να γίνει όλα τα παραπάνω,
πρέπει να πάψουμε εμείς –η όποια συλλογικότητα, η όποια οργάνωση
και γενικά ο μικρόκοσμός μας– να νομίζουμε ότι είμαστε από μόνοι μας όλα τα παραπάνω.
Μόνο το Λαϊκό Μέτωπο θα γίνει όλα τα παραπάνω,
όταν οι πολιτικές δυνάμεις που θα το αποτελέσουν ξεπεράσουν τις αγκυλώσεις τους,
όταν μιλήσουν τη γλώσσα του λαού για τις άμεσες ανάγκες του
και τέλος, όταν αφήσουν πίσω τη λογική του μαγαζιού και των γραφειοκρατικών πρακτικών.
